Fabrika yaşam döngüsü, bir fabrikanın planlama aşamasından itibaren başlayan ve operasyonel süreçlerin sonlandırılmasına kadar uzanan geniş bir süreçtir. Bu süreç, fabrikanın kurulumu, işletilmesi, bakımı ve yenileme aşamalarını içerir ve her bir aşamada farklı zorluklar ve gereksinimler ortaya çıkar. Devlet destekleri, bu zorluklarla başa çıkmada ve işletmelerin sürdürülebilirliğini sağlama noktasında kritik bir rol oynamaktadır. Özellikle yatırım teşvikleri, TÜBİTAK ARGE destekleri, KOSGEB destekleri ve İhracat Teşvikleri fabrika yatırım projelerinin mali yükünü düşürerek yatırım geri dönüş sürelerini kısaltmaktadır.
İkiz fabrika yaklaşımı, yatırım sürecinin belirsizliklere ve değişkenlere karşı daha etkin bir yöntem sunmaktadır. Dijital ikizler aracılığıyla fabrika süreçleri daha ayrıntılı ve dinamik bir şekilde modellenerek farklı senaryolara göre yatırıma yön verilebilme ve etkin risk yönetimi imkanı sunmaktadır.
Fabrika Yaşam Döngüsü
Fabrika yaşam döngüsü, bir fabrikanın başlangıçtan sona kadar geçirdiği tüm süreçleri kapsar. Bu süreçlerin her aşamasında karşılaşılan zorluklar, ihtiyaçlar ve fırsatlar farklılık gösterir. Devlet destekleri, bu süreçlerin her aşamasında önemli bir rol oynar ve fabrikanın başarısını olumlu yönde etkiler.
Fabrika yaşam döngüsü genel olarak dört ana aşamadan oluşur:
- Kuruluş Aşaması: Bu aşama, fabrikanın tasarımı, planlaması, finansmanı ve inşası gibi adımları içerir. Başlangıç aşamasında, yüksek maliyetler ve uzun süreli projeler, birçok yatırımcı ve girişimci için zorluklar oluşturur.
- İşletme Aşaması: Kuruluş aşamasından sonra, fabrikanın günlük operasyonları başlar. Bu aşamada, üretim süreçlerinin verimliliğini artırmak ve maliyetleri kontrol altında tutmak önemlidir.
- Bakım Aşaması: Fabrikanın uzun vadeli performansını sürdürebilmesi için düzenli bakım ve onarımlar gereklidir. Bu aşamada, ekipman yenileme, tesis bakımı ve süreç optimizasyonu gibi faaliyetler öne çıkar.
- Modernizasyon ve Yenileme Aşaması: Fabrikanın teknolojik gelişmelere uyum sağlaması ve rekabet avantajını koruması için modernizasyon ve yenileme gereklidir.
İkiz Fabrika Yaklaşımı
İkiz fabrika yaklaşımı, sanayi ve üretim alanında devrim niteliğinde bir model sunar. Bu model, bir fabrikanın hem fiziksel hem de dijital ikizlerinin oluşturulmasını içerir. Bu ikizler, fabrikanın tüm süreçlerini, yapısını ve performansını daha iyi anlamak ve optimize etmek için kullanılır. İkiz fabrika modeli, özellikle devlet desteklerinin etkin yönetimini ve bu desteklerin fabrika süreçleri üzerindeki etkilerini analiz etmek için oldukça uygundur.
Dijital İkiz: Fabrikanın fiziksel bileşenlerinin ve süreçlerinin dijital ortamda oluşturulmuş bir modelidir. Bu model, fabrikanın tüm işlevlerini ve operasyonlarını gerçek zamanlı olarak simüle eder. Dijital ikiz, fabrikanın veri akışını, üretim süreçlerini, makine performansını ve tüm operasyonel değişkenleri dijital ortamda görselleştirir. Bu sayede, fabrikanın performansını analiz etmek, süreçleri optimize etmek ve potansiyel sorunları önceden tespit etmek mümkün olur. Dijital ikiz, çeşitli senaryoların simülasyonunu yaparak, yeni stratejilerin ve iyileştirmelerin etkilerini önceden görmeyi sağlar. Örneğin, bir üretim sürecinin değişiklikleri dijital ikizde test edilebilir, bu sayede gerçek ortamda yapılacak değişikliklerin etkileri hakkında bilgi sahibi olunabilir.
Fabrika Yaşam Döngüsünde İkiz Fabrika Modelinin Devlet Destekleri ile İlişkisi
Yatırımcıların yeni bir tesis kurmadan önce veya mevcut tesis kapasitesini değiştirmeden önce ikiz fabrika kurulumu ile projelerine başlamaları zorunluluk haline gelmektedir.
Devlet destekleri, fabrika yaşam döngüsünün her aşamasında çeşitli katkılar sağlar:
Finansal Destekler: Kuruluş aşamasında sağlanan yatırım teşviklerle birlikte kredi destekleri, hibe ve teşvikler, yüksek başlangıç maliyetlerini hafifletir. İşletme aşamasında ise vergi indirimleri, sübvansiyonlar ve düşük faizli krediler, operasyonel maliyetleri azaltır.
Teknik ve Danışmanlık Destekleri: Devlet destekleri, teknik danışmanlık ve eğitim programları ile fabrikaların en iyi uygulamaları öğrenmesini sağlar. Bu destekler, işletme aşamasında verimliliği artırmak için önemlidir.
Yasal ve Düzenleyici Destekler: Devlet, yatırım teşvikleri, izin süreçlerinin hızlandırılması ve düzenleyici kolaylıklar sağlayarak fabrikanın kuruluş aşamasındaki bürokratik engelleri azaltabilir. Bununla birlikte, modernizasyon sürecinde yeni teknolojilerin uyumlu hale gelmesi için gerekli yasal düzenlemeleri kolaylaştırabilir.
Çevresel ve Sosyal Destekler: Çevresel ve sosyal destekler, fabrikaların sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olan önemli araçlardır. Bu destekler hem çevresel etkilerin azaltılmasını hem de iş gücünün geliştirilmesini hedefler. Türkiye’de bu bağlamda önemli iki program öne çıkmaktadır: Yeşil Sanayi Destek /Dönüşüm Programı ve Dijital Dönüşüm Destek Programlarıdır.
Yatırım Teşvikte İkiz Fabrika Örneği
PROBLEM: Örnek işletme, orta yüksek teknoloji alanında makine aksam ve parçaları üreten sanayi firmasıdır. İşletme, mevcut üretim tesisinde, dijital dönüşüm sürecine büyük bir yatırım yapma kararı almıştır. Örnek İşletme dijital dönüşüm yatırım projesiyle; üretim verimliliğini artırmayı, maliyetleri düşürmeyi ve iş süreçlerini daha etkili bir şekilde yönetmeyi amaçlamaktadır. İşletmenin karar vericileri dijital dönüşüm yatırım projesinin üç yıl içerisinde 30 milyon TL. bütçeyle;
- Robotlar, işbirlikçi robotlar ve çoklu robot sistemlerinin,
- Uzaktan teşhis ve/veya uzaktan bakım ve/veya uzaktan müdahale etme yeteneğinin,
- Uygun sensör setleri aracılığıyla çalışma koşulları ve süreç parametreleri açısından sürekli izleyebilme yeteneğinin,
- Otomatik envanter yönetimini sağlayan yazılımlar, sistemler, uygulamaların devreye alınmasını
sağlayacak yatırımları yapmayı öngörmektedir.
Bu yatırım için Örnek işletme toplamda 30 milyon TL. (28milyon TL. yerli ve 2 milyon TL. ithal makine, yazılım, teçhizat) yatırım yaparak yatırım sonunda 100 yeni istihdam ulaşmayı ve 20 milyon TL. kredi kullanmayı planlamaktadır.
ÇÖZÜM: Örnek İşletmenin İkiz Fabrika yaklaşımıyla Yol Haritasını Yatırım Planını hazırlamak olmalıdır. Örnek işletme; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Milli Teknoloji Hamlesi kapsamında Dijital Dönüşüm Destek Programına aşağıdaki adımları izleyerek başvuru yapmalıdır.
Dijital Dönüşüm Destek Program Özeti
Örnek Işletme Dijital Dönüşüm Modernizasyon Yatırım Projesiyle ÖNCELIKLI YATIRIM olarak 5. bölge yatırım teşviklerinden faydalanmaktadır.
| DESTEK UNSURU | YATIRIMA ESAS TUTAR | TEŞVİK MİKTARI |
| KDV Istisnası | 30.000.000 TL | 6.000.000 TL |
| Gümrük Vergisi Muafiyeti | 2.000.000 TL | 40.000 TL |
| Vergi Indirimi | 30.00.000 TL | 12.000.000 TL (Vergi indirim oranı %80, Yatırıma katkı oranı %40) |
| SGK Işveren Prim Hissesi Desteği | 100 Kişi | 10.500.000 TL (7 yıl %35 yatırıma katkı oranı) |
|
Faiz Desteği Tutarı |
20.000.000 TL kredi
(TL bazında) |
1.400.000 TL (TL 5 puan, döviz 2 puan
indirimli, 1 milyon 400 bin TL’yi geçemez.) |
| TOPLAM KAZANÇ | 23.940.000 TL. (KDV kazancı 6.000.000
TL hariç) Yatırımın %79,8’i |
Bu bağlamda yapılan dijital dönüşüm yatırımının yatırım geri dönüş süresi çok kısalmış olup yatırımın %80’den fazlası teşvik edilmiştir.
Sonuç olarak, dijital dönüşüm çağrısından faydalanarak ikiz fabrikaların kurulması, yatırımcılar için hem mali hem de operasyonel açıdan önemli kazançlar sağlar. Devlet desteklerinin bu süreçte kilit bir rol oynaması, sanayi yatırımlarının modernizasyonunu ve rekabetçiliğini artırma amacıyla büyük katkı sağlayacaktır. Bu teşvikler, fabrika yaşam döngüsünde sürdürülebilir ve verimli bir büyüme sağlamak için kritik öneme sahiptir.
