Şirket bölünmeleri
Bölünme, şirket yeniden yapılandırma türlerinden biri olup, bir şirketin malvarlığının tamamını veya bir kısmını tasfiye olmadan ve kısmi halefiyet yoluyla yeni kurulan veya mevcut bir şirkete devretmesi ve bu devir işlemi karşılığında bölünen şirket ortaklarının devralan şirketlerde pay sahibi olmaları olarak tanımlanıyor. Uygulama açısından bölünmenin en pratik yanı, bölünmenin
geçerli olmasıyla birlikte bölünme kapsamındaki tüm sözleşmelerin tek bir işlemle kendiliğinden devralan şirket veya şirketlere geçmesidir.
Bölünme sebepleri
Şirketler çeşitli ekonomik ve hukuki sebeplerle bölünme yolunu tercih ediyor. Bu sebeplerin başında, şirketlerin çok büyümesi nedeniyle çekirdek faaliyet alanlarından uzaklaşması geliyor. Birden fazla alanda üretim yapan bir şirket, bölünme yolu ile her bir üretim alanı için ayrı şirket kurabilecektir. Bu şekilde bölünen şirketler alanlarında uzmanlaşacak, sektörde rekabet güçleri artacak ve daha etkili bir şekilde yönetilebilecektir. Ayrıca bölünen şirket de temel uzmanlık alanı olan çekirdek faaliyet alanına geri dönmüş olacaktır.
Bölünme yalnızca ekonomik sebeplerle değil ortaklıklar arasında çıkan uyuşmazlıkların giderilmesi için de tercih ediliyor. Özellikle çok ortaklı şirketlerde zaman içerisinde uygulanacak şirket politikaları veya alınacak kararlar hakkında fikir ayrılıklarının ortaya çıkması şirketin işletme faaliyetlerini de olumsuz etkileyecek, hatta ortaklığın sona ermesine sebep olabilecektir. Ancak, bölünme yolu ile ortaklık sona erdirilmeksizin bu uyuşmazlığın giderilerek bölünen şirketlerin ayrı ayrı faaliyetlerine devam etmesi mümkün olabilecektir.
Geçerli bölünmeler
Türk Ticaret Kanunu’na göre bir bölünmenin geçerli olabilmesi için sermaye şirketlerinin veya kooperatiflerin yine bir sermaye şirketine veya kooperatife bölünmesi gerekiyor. Yani bir sermaye şirketinin şahıs şirketine bölünmesi veya tam tersinin olması geçerli bir bölünme teşkil etmeyecektir.
Bölünme türleri
Türk Ticaret Kanunu’nda tam ve kısmi bölünme olarak iki temel bölünme türü düzenlenmiştir. Tam bölünmede, bir şirketin malvarlığının tamamı mevcut veya yeni kurulacak en az iki ortaklığa devredilir ve bölünen şirket sona erer ve payları imha edilir. Bu payların yerini devralan şirketlerin payları alır. Tam bölünen ortaklık sona erdiğinden unvanı da ticaret sicilinden terkin edilir.
Kısmi bölünmede ise şirketin tüm hak ve yükümlülükleri devrin konusu olmaz ve devreden şirketin kişiliği de devam eder. Yalnızca malvarlığının bir kısmı ayrılarak mevcut veya yeni kurulacak en az bir şirkete devredilir. Kısmi bölünmede bölünen şirket sona ermez, faaliyetlerine devam eder. Bu nedenle bölünen şirket ortakları hem bölünen şirketin hem de devralan şirketin ortağı olurlar.
Bölünme, devreden ortaklığın ortaklarına dağıtılacak pay oranlarına göre de simetrik ve asimetrik olarak türlere ayrılıyor. Devreden ortaklığın ortaklarına devralan tüm şirketlerde mevcut payları oranında pay ve ortaklık hakları tahsis edilirse bu simetrik bölünme olarak adlandırılır.
Ortaklar, bölünmeye katılan bazı veya tüm şirketlerde mevcut paylarından farklı bir oranda pay ve ortaklık hakkı iktisap ederse bu durumda asimetrik bölünme söz konusu olacaktır. Kanun koyucu, bu şekilde bölünmeye katılan şirket ve ortaklarına bölünmeyi şekillendirme imkânı tanımıştır. Dolayısıyla, ortaklar bölünmeye iştirak eden şirketlerde mevcut oranlarında ya da farklı oranlarda hisse sahibi olabilir, bölünen şirketten tamamen ayrılabilir veya devralan şirketlerin birkaçına veya tamamına katılmayabilir.
Bölünme işlemleri
Sermaye değişiklikleri
Kısmî bölünme ile bölünen şirkette, devralan şirket hisse paylarının şirket ortaklarına verilmesi durumunda, ortaya çıkabilecek sorunları önlemek amacıyla genellikle şirketten ayrılan malvarlığı oranında sermaye azaltması yoluna gitmek gereklidir. Tam bölünmede, devreden şirketin sona ermesiyle esas sermaye de ortadan kalkacağı için sermaye azaltılmasına ihtiyaç olmayacaktır.
Devralan şirketlerde ise bölünen şirket ortaklarının, devralan şirket ya da şirketlerin paylarını iktisap etmelerini sağlamak için sermaye artırılması gerekli olacaktır.
Kuruluş işlemleri
Bölünme kapsamında devralan şirketin yeni kurulacak olması halinde kurulacak şirketin türüne göre, genel kuruluş ilgili hükümler uygulanacaktır. Ancak, sermaye şirketlerinin kurulması esnasında kurucuların asgari sayısı ve ayni sermaye konulmasıyla ilgili hükümler uygulanmayacaktır.
Ara bilanço düzenlenmesi
Kural olarak bölünmede ara bilânço düzenlenmesine gerek yoktur ancak yıllık bilanço günüyle bölünme sözleşmesinin arasında altı aydan daha fazla süre geçmiş olması veya bölünmeye katılan şirketlerin malvarlığında
önemli değişikliklerin meydana gelmesi halinde ara bilanço düzenlenmesi zorunludur.
Bölünme belgeleri
Bölünme ile ilgili temel belgeler bölünme sözleşmesi, bölünme planı ve bölünme raporudur. Bölünen şirketin malvarlığı mevcut bir ortaklığa devredilecekse bölünmeye iştirak edecek ortaklıkların yönetim organları tarafından çok taraflı bir bölünme sözleşmesi düzenlenecektir.
Eğer bölünen şirketin malvarlığı yeni kurulacak bir ortaklığa devredilecekse henüz mevcut olmayan bir şirketin sözleşme akdetmesi mümkün olmadığından bölünen şirket tek taraflı olarak bir bölünme planı hazırlanacaktır. Her iki belgenin de geçerli olabilmesi için yazılı olarak yapılması ve genel kurul tarafından onaylanması gerekiyor.
Son olarak bölünme sözleşmesi veya planında yer alan hususları detaylıca açıklamak üzere bölünmeye katılan ortaklıkların yönetim organları tarafından bir bölünme raporu hazırlanır. Bölünme raporunda bölünmenin hukuki ve ekonomik nedenleri, pay değişim oranları, payların değişiminde esas alınan kıstaslar açıklanır. Bu şekilde ortaklar bilgi alma haklarını kullanmış olacaktır.
Bölünmenin geçerlilik kazanması
Bölünmenin geçerlilik kazanabilmesi için ticaret siciline tescil zorunludur. Yönetim organları tarafından hazırlanan bölünme sözleşmesi veya planı onay için genel kurula sunulur. Bölünme kararı ilgili ortaklıkların genel kurulları tarafından onaylandıktan sonra yönetim organı tarafından ticaret sicil memurluğundan bölünmenin tescili talep edilir. Bu şekilde bölünme tescille birlikte geçerlilik kazanır. Tescil ile birlikte tescil anında envanterde yer alan aktif ve pasifler devralan ortaklığa veya ortaklıklara geçer.
