Enflasyon muhasebesi uygulaması 2023 dönemine ait bilançolarına uygulanarak uzun yıllar sonra parasal olmayan bilanço kalemlerine enflasyon farkları eklenerek gündemdeki yerini aldı. Türkiye’de ilk kez 2003 ve 2004 yıllarında uygulandıktan sonra gerekli şartlar olmadığı için uzun bir süre uygulanmadı. Aradan geçen zaman zarfında değişmiş olan ve yeni eklenen muhasebe uygulamaları enflasyon muhasebesi işlemleri ile etkisini farklı şekilde göstermiş oldu.
Bu farklardan biri finansman gider kısıtlaması uygulaması, bir diğeri de binek araç kısıtlaması uygulaması. Finansman gider kısıtlaması geçmiş yıllarda uygulanmış ve sonra uygulamadan kalkmıştı.
Finansman Gider Kısıtlaması; kullanılan yabancı kaynakların öz kaynaklarını aşan işletmelerde, aşan kısımla sınırlı olmak üzere, yatırımın maliyetine eklenenler hariç, yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yapılan gider ve maliyet unsurları toplamının %10’unu gider olarak vergi matrahından indirilmeyecektir. Finansman gider kısıtlaması uygulamasında, yabancı kaynak ve öz kaynak mukayesesi gerekmekte olduğundan bu düzenleme bilanço esasına tabi mükellefler için geçerli olup işletme hesabı esasına tabi mükellefler bu kapsamda değildir.
Düzenleme uyarınca;
- Gider kısıtlaması, kullanılan yabancı kaynakları öz kaynaklarını aşan işletmelerde, sadece aşan kısım için yapılacaktır.
- Kısıtlama en fazla %10 ile sınırlı olabilecek ve oranı Cumhurbaşkanı sektörler itibariyle farklılaştırabilecektir.
- Yatırım maliyetine eklenen faiz ve benzeri ödemeler sınırlamaya tabi olmayacaktır.
- Kredi kuruluşları, finansal kuruluşlar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri finansman gider kısıtlaması hükümlerine tabi değildir.
Finansman gider kısıtlamasının etkisini özkaynaklarını yitirmiş veya belli ölçüde kaybetmiş olan firmalarda vergiyi doğuran unsur olarak görmekteyiz.
Örnek olarak özkaynaklarını kaybetmiş bir firmanın 2023 gelir tablosunu finansman gider kısıtlaması kapsamında kur farkı giderinin tamamını kanunen kabul edilmeyen (KKEG) gider olarak beyan etmek durumunda kalmıştır.
| GELİR TABLOSU | Önceki Dönem | Cari Dönem |
| Açıklama | (2022) | (2023) |
| E. Faaliyet Giderleri (-) | 421.557,71 | 85.363,80 |
| . 2. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) | 0,00 | 224,75 |
| . 3. Genel Yönetim Giderleri (-) | 421.557,71 | 85.139,05 |
| Faaliyet Karı veya Zararı | -421.557,71 | -85.363,80 |
| F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar | 285.158,62 | 218.861,90 |
| . 7. Kambiyo Karları | 285.158,62 | 218.861,90 |
| G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) | 1.068.344,97 | 3.247.584,37 |
| . 4. Kambiyo Zararları (-) | 1.068.344,97 | 3.243.035,40 |
| . 7. Diğer Olağan Gider ve Zararlar (-) | 0,00 | 4.548,97 |
| Olağan Kar veya Zarar | -1.204.744,06 | -3.114.086,27 |
| I. Olağan Dışı Gelir ve Karlar | 3.818,90 | 0,00 |
| . 2. Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar | 3.818,90 | 0,00 |
| J. Olağandışı Gider ve Zararlar (-) | 194.740,02 | 0,00 |
| . 3. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) | 194.740,02 | 0,00 |
| Dönem Karı veya Zararı | -1.395.665,18 | -3.114.086,27 |
| Dönem Net Karı veya Zararı | -1.395.665,18 | -3.114.086,27 |
Gelir tablosundaki kambiyo zararının 3.237.999,91 TL’lik kısmı beyanname üzerinde KKEG yapmak durumunda kalmış olduğundan diğer KKEG tutarları ile birlikte vergi matrahı olarak 128.348,64 TL beyan edilmiştir. Bu durumda ticari zarar ve mali kar doğmuştur. Bu zarar sonucunda bilanço da özkaynaklarının değişimi aşağıdaki gibi olmuştur.
| Açıklama | Önceki Dönem | Cari Dönem | Enflasyon Düzeltmesi Sonrası Cari Dönem |
| (2022) | (2023) | (2023) | |
| V. Öz Kaynaklar | -1.460.407,79 | -4.179.767,98 | -2.718.101,62 |
| . A. Ödenmiş Sermaye | 50.000,00 | 50.000,00 | 50.000,00 |
| . 1. Sermaye | 50.000,00 | 50.000,00 | 50.000,00 |
| . C. Kar Yedekleri | 0,00 | 394.726,08 | 495.811,48 |
| . 5. Özel Fonlar | 0,00 | 394.726,08 | 495.811,48 |
| . E. Geçmiş Yıllar Zararları (-) | 114.742,61 | 1.510.407,79 | 3.263.913,10 |
| . 1. Geçmiş Yıllar Zararları (-) | 114.742,61 | 1.510.407,79 | 3.263.913,10 |
| . F. Dönem Net Karı (zararı) | -1.395.665,18 | -3.114.086,27 | 0,00 |
| . 2. Dönem Net Zararı (-) | 1.395.665,18 | 3.114.086,27 | 0,00 |
| PASİF TOPLAMI | 5.102.740,81 | 5.381.126,34 | 6.842.792,70 |
Hesaplama;
| Hesap kodu | Hesap adı | Bakiye | Giriş Tarihi | Düz./Taşıma Katsayısı | Düzeltilmiş Tutar | Enflasyon Karı |
| 580 99 01 | Geçmiş Yıllar Zararları- Enf. Muhasebesi | 3.263.913,10 | 31.12.2023 | 1,19494 | 3.900.180,32 | 636.267,22 |
Bu hesaplar ışığında şirketlerin enflasyon muhasebesi uygulaması kapsamında özkaynaklarının geçmiş dönemlere göre daha güçlü olması gerektiği anlaşılmaktadır. Tabi tabloyu tersten de yorumlamak mümkün; zarar ediyorsunuz, öz kakıyanlarınızı yitiriyorsunuz ve üzerine vergi ödüyorum da diyebilirsiniz.
Diğer uygulama olan binek araç kısıtlaması ise binek otomobillerin giderlerine ilişkin olarak 7194 sayılı Kanun ile GVK madde 40/1., 5. ve 7. Bentleri ile GVK madde 68/4. ve 5. Bentlerinde yapılan değişikle birlikte faaliyet konusu kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiraladıkları veya iktisap ettikleri binek otomobillerin giderlerine ilişkin sınırlamalar getirilmiştir. Binek otomobillere ilişkin gider olarak dikkate alınabilecek amortismana esas bedelin tespitinde, binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınacaktır. Binek otomobillerde amortisman uygulaması %70-%30 gider kısıtlamasına tabi olmayıp mali idarenin açıklamış olduğu esaslar dahilinde dikkate alınması gerekir. Ayrıca binek otomobillerde amortisman hesaplamasında kıst dönem uygulanmaktadır. Yani binek otomobilin satın alındığı tarihinden itibaren dönem sonuna kadar geçen süre üzerinden amortisman hesaplanacaktır.
Örnek;
2022 yılda yılında alınmış sıfır araç için KDV hariç tutar 230.000,00 TL, ÖTV ve KDV tutar ise 200.000,00 TL ile sınırlanmıştır.
Örnek olarak 14.02.2022 tarihinde vergisiz 200.000 TL binek otomobil satın almıştır. KDV ve ÖTV tutarı ise toplam 200.000 TL’dir.
—————————————————-14.02.2022—————————————————
- 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 200.000
- 254 TAŞITLAR 200.000
- 102 BANKA 400.000
(Binek Otomobil Alım Kaydı- KDV ve ÖTV’nin Gider Yazılması)
———————————————————————————————————————–
Bu değerlere göre enflasyon muhasebesi uygulaması işlemlerine göre araç değerleri aşağıdaki gibi olacaktır.
| Hesap kodu | Hesap adı | Bakiye | Giriş Tarihi | Düz./Taşıma Katsayısı | Düzeltilmiş Tutar | Enflasyon Farkı |
| 254 | Binek Araç | 200.000,00 | 14.02.2022 | 2,40792 | 481.584,00 | 281.584,00 |
| 254 | Binek Araç | 481.584,00 | 31.12.2023 | 1,19494 | 575.463,98 | 93.879,98 |
Ancak enflasyon muhasebesine göre yeni değerlere göre oluşmuş tutarlar amortisman uygulamasında dikkate alınmayacaktır. Araç alımı, alım yılındaki sınıra tabi olmaya devam edecektir. Bu kapsamda enflasyon muhasebesi ile binek araçlar için oluşan değer artışı enflasyon geliri olarak kayıtlarda yer alacaktır. Ancak binek araçların değerini artıran enflasyon farkı amortisman gideri ile itfa edilemeyecektir. Bu kapsamda enflasyon farkının gelir olarak kaydedilmesi ancak amortisman yolu ile itfa edilememesi ilişkin mali idarenin düzenleme yapması gerekir. Zira ilk alımda belirlenen sınıra uygun olarak gider kısıtlaması ile kayıtlara alınmış araç için artan farkın amortisman yolu ile itfa edilmesi gerekir. Enlflsayon farkı ilavesi ile birinci gelir unsuru, amortisman sınırı uygulanması ile ikinci vergi unsuru doğarak iki kere vergilendirilmiş olmaktadır.
Sonuç;
Mali idare özkaynaklarını yitirmiş olan şirketlerin özkaynak değerlemesi ile doğan enflasyon farkından ve şirket aracı, fabrika binası, makine teçhizat gibi henüz satışa konu olmamış, üretim ve satışın bir unsuru olarak şirketlerin sürekliliğini devam ettirmesinde en önemli etken olan duran varlıkların enflasyon farkından vergi alınmaması yönünde düzenleme yapmalıdır.
Enflasyon muhasebesi uygulamasında en çok dikkat çeken ve özellikle yatırımcıların hevesini kaçıran önemli bir konuda, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı’nın enflasyon muhasebesi nedeni ile oluşan artış farkının vergilendirilmesi. Henüz yatırım halinde olan ve kimi firmalara da yatırımı teşvik etmek amacıyla yatırım teşvik belgesi verilerek daha az vergi ödemesine imkân sağlayan idarenin yatırımlardan enflasyon farkı ile vergi alması düzeltilmesi gereken bir değerleme işlemi olarak karşımıza çıkıyor. Enflasyon muhasebesi öyle ya da böyle artık şirketlerin ve mali müşavirlerin hayatlarına girmiş bulunuyor. Uygulama da karşılaşılan farklılıkların zaman geçirilmeden bir an önce düzeltilmesi vergi adaleti açısından yerinde olacaktır.
