Türkiye’de mükellefler, yıllık vergiye mahsup edilmek üzere üçer aylık dönemler halinde geçici vergi hesaplayıp beyan ederler. Bu vergi, dönemin bitiminden sonraki ikinci ayın 17’sine kadar beyan edilir ve aynı gün ödenir. 2024 hesap döneminin ikinci geçici vergi dönemine (1 Ocak 2024 – 30 Haziran 2024) ilişkin beyanname de, 17 Ağustos 2024 hafta sonuna geldiği için 19 Ağustos 2024 tarihine kadar beyan edilip ödenmek durumundaydı. Ancak, yazımızı kaleme aldığımız 9 Eylül 2024 itibariyle, ikinci dönem geçici verginin beyan ve ödeme süresi 13 Eylül 2024’e üçüncü kez uzatılmış durumdadır. İkinci geçici verginin beyan ve ödeme süresinin yaklaşık bir ay ve üçüncü kez uzatılmasının nedeni kuşkusuz enflasyon düzeltmesidir. Bu süreçteki gelişmeleri kronolojik olarak aktarmadan önce kısaca enflasyon düzeltmesinin tarihçesinden bahsedelim.
Enflasyon Düzeltmesinin Tarihçesi
Türkiye, enflasyon düzeltmesiyle ilk kez 2004 yılında tanıştı. Getirilen düzenleme ile, 2004 yılında, hem 2003 bilanço kalemleri hem de 2004 bilanço kalemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesi uygulandı. Enflasyon düzeltmesi uygulanması için, Yİ-ÜFE’deki (Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi) artışın, son üç hesap döneminde %100’ü ve son hesap döneminde de %10’u geçmesi gerekmektedir. Uzun yıllar boyunca bu şartlar sağlanmadığı için, 2004 yılından sonra enflasyon düzeltmesi hiç gündeme gelmedi.
Ne var ki, 2021 yılı sonu itibariyle enflasyon düzeltmesine ilişkin şartlar tekrar oluştu. Ancak, 29.01.2022 tarihinde yayımlanan 7352 sayılı Kanunla enflasyon düzeltmesi uygulaması 2023 yılı sonuna ertelendi ve 31.12.2023 tarihli bilançolar da bu kapsamda enflasyon düzeltmesine tabi tutuldu.
Bir veya birden fazla yılda enflasyon düzeltmesi yapılmaz ise yapılacak olan ilk enflasyon düzeltmesinde oluşan enflasyon farkları vergilenmeyecektir. Yani, 2023 yılı sonu itibariyle yapılmış olan enflasyon düzeltmesinin vergisel etkisi bulunmamaktadır. Ancak, geçici vergi dönemleri dahil 2024’ten itibaren yapılacak olan enflasyon düzeltmesi mükelleflerin vergi matrahlarını etkileyecektir. Hazine ve Maliye Bakanlığı geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulanması veya uygulanmaması konusunda yetkilidir. Bakanlık, 2024’ün ilk geçici vergi dönemi itibariyle bu yetkisini kullanarak (560 nolu VUK Tebliği ile) bu dönemde enflasyon düzeltmesi uygulatmamıştır.
TÜRMOB’un Talebi
İkinci geçici verginin beyan dönemi yaklaşırken, Bakanlığın enflasyon düzeltmesini bu dönem için de erteleyip ertelemeyeceği bilinmezliğini koruyordu. Bu noktada, Gelir İdaresi Başkanlığı 17 Temmuz 2024’te yayımlanan 170 nolu VUK Sirküleri ile, enflasyon düzeltmesi uygulamasında kullanılacak olan aylık ortalama ticari kredi faiz oranlarını yayınladı. Bu Sirküler, Bakanlığın ikinci geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesini uygulatma niyetinin açık göstergesiydi. Sirkülerin yayımından hemen sonra, 18 Temmuz 2024’te, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ile Yeminli Mali Müşavirlerin çatı meslek kuruluşu olan TÜRMOB, enflasyon düzeltmesinin geçici vergi dönemlerinde uygulanmayıp yıllık uygulanması talebini kamuoyu ile paylaştı.[1] Bundan sonraki süreçte, TÜRMOB, bu talebini belirli aralıklarla yineledi[2] ve hatta 1 Ağustos 2024’te Ankara’da bir eylem dahi gerçekleştirdi.[3] Kuşkusuz, TÜRMOB’un enflasyon düzeltmesinin yıllık uygulanması talebinin altında yatan temel neden, uygulamanın meslek mensupları açısından ciddi bir iş yükü getirmesiydi. Zaten, vergi mevzuatında son dönemlerde yapılan değişikliklerle iş yükü bir hayli artmıştı ve enflasyon düzeltmesinin her geçici vergi döneminde uygulanması oldukça zordu. (TÜRMOB’un 1 Ağustos 2024’te gerçekleştirdiği eylemde başka talepleri de olmakla beraber yazı bütünlüğümüzü bozmamak adına bunlara değinmeyeceğiz.)
Ne var ki, TÜRMOB’un bu taleplerine Bakanlık olumlu yanıt vermedi ve 7 Ağustos 2024 tarihli basın açıklamasında[4], ikinci geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi uygulanacağı ve mükelleflere kolaylık sağlanması amacıyla geçici vergi beyan süresinin son kez 27 Ağustos 2024’e uzatıldığını belirtildi. Basın açıklaması, Bakanlık ile TÜRMOB arasında başlayacak olan gerilimin de ipuçlarını vermekteydi. Bakanlık, geçici vergi beyan süresini meslek mensuplarına değil de mükelleflere kolaylık olması için “son kez” uzatmaktaydı.
Basın açıklamasının ertesi günü bu defa TÜRMOB, yaşanan gelişmeleri detaylı bir biçimde aktararak Bakanlığın ısrarlı tutumundan vazgeçmediğini ve taleplerinin dikkate alınmadığını kamuoyu ile tekrar paylaşmıştır.[5]
İş Dünyası Konuya Dahil Oluyor
Bu ana kadar, Bakanlık ve TÜRMOB arasında mücadele konusu olan enflasyon düzeltmesine, beyannameler hazırlanıp da enflasyon düzeltmeli vergi tahakkuklarının ortaya çıkmasıyla bir grup daha eklendi: İş Dünyası. Tahakkuklar alındıktan ve beyanname süresinde sona yaklaşılırken, iş dünyası enflasyon düzeltmesi hükümlerinde değişikliğe gidilmesi taleplerini iletmeye başladı. TÜRMOB Başkanı Emre Kartaloğlu bu gelişmeleri şu sözleriyle aktardı: “Biz bunu iki yıldır anlatmaya çalışıyoruz ama ne yazık ki bilançolar, gelir tabloları ortaya çıkıp netleşince iş dünyası bunu son 10 günde anlamaya başladı. Eğer bakanlık bu ısrarında devam ederse 27 Ağustos tarihinde, işletmecilerin önüne ödenecek vergi olarak gelecek.”[6]
İkinci Uzatma
Bakanlık, uzatmaya ilişkin herhangi bir talep yokken sürpriz biçimde beyan süresine dört gün kala 23 Ağustos 2024’te, geçici vergi beyan süresini 6 Eylül 2024’e uzatmıştır. Bu uzatma, enflasyon düzeltmesiyle ilgili değişiklik beklentisini hayli artırmış ancak, 6 gün süreyle Bakanlık’tan herhangi bir açıklama gelmemiştir. 29 Ağustos 2024’te Bakanlık, bu defa, 2023 yılı brüt satışları 50 milyon TL’nin altında olan işletmeler için 2024’ün ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulanmayacağını duyurarak[7], buna ilişkin hazırlanan 563 nolu VUK Tebliğ taslağını kamuoyu ile paylaşmıştır. (563 nolu VUK Tebliği, 31 Ağustos 2024’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)
“Düzeltmenin Düzeltmesi” ve Üçüncü Uzatma
Yürürlüğe giren ve yazımızın hazırlandığı tarih itibariyle yürürlükte olan 563 Nolu VUK Tebliği, vergi tarihimize geçmeye aday hükümler barındırıyor. Tebliğ’in 4’üncü maddesi, Tebliğ’in yayım tarihinden önce beyannamesini vermiş olan (haliyle enflasyon düzeltmeli olarak) mükelleflerden beyanlarını düzeltmelerini istemektedir. Yani, süresinde, mevcut düzenlemelere uygun olarak beyannamesini vermiş mükelleflerin beyanlarını düzeltmeleri gerekmektedir. “Düzeltmenin düzeltmesi” olarak adlandırılacak bu işlemler için de beyanname süresi üçüncü kez ve bu defa 13 Eylül 2024’e uzatılmıştır.
Son Durum ve Son Söz
TÜRMOB, 563 nolu VUK Tebliği’ne sert tepki gösterdi. Birlik, açıklamalarında, hata yapmadıklarını[8], hatayı yapanın Bakanlık olduğunu, yanlışın yanlışla düzeltilmeye çalışıldığını[9] ifade etmiştir. TÜRMOB, birçok yönden hukuka aykırı olduğunu değerlendirdiği[10] Tebliğ için Danıştay’da yürütmeyi durdurma talepli iptal davası açmış bulunmaktadır.[11]
Yazımızı kaleme aldığımız 9 Eylül 2024 itibariyle, yürütmeyi durdurma talebi henüz sonuçlanmamış Tebliğ hükümleri geçerlidir. Bakanlığın, küçük işletmeleri en azından geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulamasında kapsam dışı bırakması olumlu bir adımdır ancak çok geç kalınmıştır. 1 milyona yakın geçici vergi beyannamesi verildikten sonra uygulama değiştirmek ve verilmiş beyannameler için de düzeltme istemek hukuki güvenlik ilkesini sarsmaktadır. Bakanlık, küçük işletmelerde en baştan geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulatmamış olsaydı ya da bu mükellefler için enflasyon düzeltmesini geçici vergi dönemlerinde tamamen kaldırmak yerine isteğe bağlı tutmuş olsaydı böyle bir hukuki sorunla karşı karşıya kalmamış olacaktık.
[1] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.turmob.org.tr/haberler/c7eeaabf-c20b-4659-9e5d-c34145fe7748/enflasyon-duzeltmesi-yillik-uygulanmalidir-
[2] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://online.fliphtml5.com/nitus/qelt/#p=1
[3] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://online.fliphtml5.com/nitus/rule/#p=1
[4] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.gib.gov.tr/enflasyon-duzeltmesi-ve-beyanname-verme-suresinin-uzatilmasina-iliskin-basin-aciklamasi
[5] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.turmob.org.tr/haberler/1b59898d-0b0d-4aa4-95c1-bea63e2e34a8/enflasyon-duzeltmesi-sureci-hakkinda-onemli-bilgilendirme-
[6] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.dunya.com/ekonomi/is-dunyasi-satmadigi-malin-vergisini-vermek-istemiyor-haberi-741717
[7] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/kucuk-isletmelere-ve-yatirimcilara-enflasyon-muhasebesinde-kolaylik-getiriliyor/3315779
[8] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.turmob.org.tr/haberler/aa5dc55c-d887-4441-a9b2-d314426a6708/biz-hata-yapmadik—
[9] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://online.fliphtml5.com/nitus/uxgu/#p=1
[10] Erişim Tarihi 09.09.2024; https://www.turmob.org.tr/haberler/aa5dc55c-d887-4441-a9b2-d314426a6708/biz-hata-yapmadik—
[11] https://www.turmob.org.tr/haberler/0b4e5d14-80e1-455c-8c08-c654116eac55/enflasyon-duzeltmesine-iliskin-danistay-da-acmis-oldugumuz-dava-ve-mesleki-sorunlarimiz-hakkinda-haz
Vergi Hizmetleri Ortağı
