Klasik tabiriyle globalleşen dünyada çok uluslu işletmeler çeşitli ülkelerdeki vergi avantajlarını kullanarak kamuda vergi kaybına sebebiyet verebilmekteler. İşte bu vergi kaybının önüne geçilmesini sağlamak amacıyla 2015 yılında OECD (Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü) ve G20 üyesi ülkeler 15 ana başlıktan oluşan BEPS (Base Eresion and Profit Shifting – Kar Aktarımı Yoluyla Matrah Aşındırma) planını uygulamaya almıştır.
BEPS Eylem planlarının asıl amacını kazancın ekonomik faaliyetin yürütüldüğü ve faydanın oluşturulduğu yerde vergilendirilmeye çalışılması olarak adlandırabiliriz. Makalemizde BEPS eylem planlarından 13. olan CBCR (Country by Country Report – Ülke Bazlı Raporlama) ve bu kapsamda ülkemizde yapılan düzenlemeler incelenecektir.
OECD’nin konuya ilişkin olarak hazırlamış olduğu ve yazının sonunda linki bulunan bilgilendirici videodaki örnekten yola çıkarak BEPS 13 kapsamında hazırlanacak olan ülke bazlı raporlamanın amacını özetlenecek olursa;
Örneğin İspanya merkezli bir çok uluslu şirketler grubunun Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan bir A işletmesi, Brezilya’da üretim faaliyetlerinde bulunan bir B işletmesi ve aynı zamanda Panama’da satış faaliyetinde bulunan ve aynı zamanda grubun know-how’ına sahip olan bir C işletmesi olsun.
Her ne kadar bu ülkeler arasında çeşitli Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Bilgi Değişimi hakkında anlaşmalar olmuş olsa da İspanya merkezli bu çok uluslu işletmeler grubunun gerçekleştirdiği spesifik ticari işlemlerden ve karın hangi ülkede kaldığından A, B ve C işletmelerinin mukim oldukları ülkelerin vergi idarelerinin bilgi sahibi olmaması nedeniyle özellikle transfer fiyatlandırmasına ilişkin değerlendirme ve denetimlerde sorunlarla karşı karşıya kalınmaktadır.
İşte buna çözüm olarak bütün OECD üyesi ülkeler transfer fiyatlandırmasına ilişkin yönergelerin ve yerel kanunların ülke bazlı raporlamaya uygun bir şekilde güncellenmesini sağlayarak, karın, satış tutarlarının, çalışan sayısının, varlıkların ve ilgili ülkede ödenen vergilerin tutarlarının raporlanması ve ikili anlaşmalara uygun bir şekilde bilgi değişimin gerçekleştirilmesini sağlayarak olası vergi kayıplarının önüne geçmeye çalışmaktadır.
Her ne kadar bu ülkeler arasında çeşitli Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Bilgi Değişimi hakkında anlaşmalar olmuş olsa da İspanya merkezli bu çok uluslu işletmeler grubunun gerçekleştirdiği spesifik ticari işlemlerden ve karın hangi ülkede kaldığından A, B ve C işletmelerinin mukim oldukları ülkelerin vergi idarelerinin bilgi sahibi olmaması nedeniyle özellikle transfer fiyatlandırmasına ilişkin değerlendirme ve denetimlerde sorunlarla karşı karşıya kalınmaktadır.
İşte buna çözüm olarak bütün OECD üyesi ülkeler transfer fiyatlandırmasına ilişkin yönergelerin ve yerel kanunların ülke bazlı raporlamaya uygun bir şekilde güncellenmesini sağlayarak, karın, satış tutarlarının, çalışan sayısının, varlıkların ve ilgili ülkede ödenen vergilerin tutarlarının raporlanması ve ikili anlaşmalara uygun bir şekilde bilgi değişimin gerçekleştirilmesini sağlayarak olası vergi kayıplarının önüne geçmeye çalışmaktadır.
Bu kapsamda 01.09.2020 tarihinde yayınlanan 1 No’lu Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına İlişkin 4 Numaralı Tebliğ ile Ülke Bazlı Raporlamaya ilişkin düzenlemeler mevzuatımıza girmiştir.
Yapılan düzenleme ile birlikte ülke bazlı raporlama yapılması gereken hesap döneminden bir önceki hesap döneminin konsolide finansal tablolarına göre toplam konsolide grup geliri, 750 milyon Avro ve üzerinde olan çok uluslu işletmeler grubunun Türkiye’de mukim nihai ana işletmesi veya vekil işletmesi, raporlanan hesap döneminden sonraki on ikinci ayın sonuna kadar ülke bazlı raporu hazırlamak ve elektronik ortamda idareye sunmakla mükellef kılınmıştır. Konsolide finansal tabloların Avro dışında bir para biriminde düzenlenmesi halinde, 750 milyon Avro olan haddin hesaplanmasında, raporlanan hesap döneminden bir önceki hesap dönemi için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından duyurulan döviz alış kurlarının yıllık ortalaması dikkate alınması ve konsolide finansal tabloların hazırlanmasında farklı para biriminin kullanılması durumunda buna ilişkin açıklamalara da ülke bazlı raporda yer verilmesi gerekmektedir. Çok uluslu işletme grubunun Türkiye’de birden fazla işletmesinin bulunması durumunda diğer işletmeler adına birinin bildirimde bulunması yeterli olacaktır.
Ülke bazlı raporlama açısından konsolide finansal tablolar, nihai ana işletme ve bağlı işletmelerin varlıklarının, yükümlülüklerinin, gelirlerinin, giderlerinin ve nakit akışlarının tek bir ekonomik işletmeninki gibi sunulduğu çok uluslu işletmeler grubunun finansal tablolarını ifade etmektedir. Bu çerçevede, Türkiye Finansal Raporlama Standartları, Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları veya ilgili ülkede yürürlükte olan başka bir muhasebe ve finansal raporlama standardı uyarınca hazırlanan konsolide finansal tablolar ülke bazlı raporlama yükümlülüklerinin belirlenmesinde dikkate alınacaktır.
3 tablodan oluşmaktır. Her bir tablo aşağıdaki bilgileri içermektedir.
Ülke bazlı rapor, raporlanan hesap döneminden sonraki on ikinci ayın sonuna kadar hazırlanmalı ve elektronik ortamda GİB’na sunulmalıdır. İlk ülke bazlı raporun, 2019 hesap dönemi için, 31/12/2020 tarihine kadar elektronik ortamda İdareye sunulması gerekmektedir. Özel hesap dönemine tabi olunması durumunda, ilk ülke bazlı raporun, 1/1/2019’dan sonra başlayan hesap dönemi için hazırlanması ve ilgili özel hesap döneminin bitimini takip eden on ikinci ayın sonuna kadar elektronik ortamda İdareye sunulması gerekmektedir.
Ancak idarenin elektronik alt yapısındaki düzenlemeleri tamamlayamaması nedeniyle ilk raporun sunuş tarihi 26.02.2021 tarihine uzatılmıştır.
Ülke bazlı raporlamaya ilişkin herhangi bir muafiyet bulunmamaktadır. Raporlanan hesap dönemi için belirlenen haddi aşan çok uluslu işletmeler grubu, ülke bazlı raporu hazırlamak ve elektronik ortamda idareye sunmak zorundadır. Örneğin; 2019 hesap dönemi ile ilgili olarak, çok uluslu işletmeler grubunun konsolide grup geliri 2018 hesap dönemi için 750 milyon Avro’nun altında ise 2019 hesap dönemi için ülke bazlı rapor hazırlanmayacaktır.
Ancak 2020 hesap dönemi ile ilgili olarak aynı çok uluslu işletmeler grubunun konsolide grup geliri 2019 hesap dönemi için 750 milyon Avro veya üzerinde olması durumunda 2020 hesap dönemi için ülke bazlı rapor hazırlanacak ve 2021 yılı sonuna kadar idareye elektronik ortamda sunulacaktır.
Ülke bazlı raporlamada hata veya eksiklik bulunduğunun tespit edilmesi halinde, raporlamaya ilişkin bildirim formunun verilme süresinin bitimini takip eden ayın sonuna kadar form yeniden düzenlenerek gönderilmek suretiyle düzeltilebilecektir. Ancak düzeltme bildirimi süresinden sonra verilmiş ise, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca cezai işlem uygulanacaktır. Ülke bazlı raporlama mükellef tarafından bizzat gönderilebileceği gibi ilgili dönemde, aracılık ve sorumluluk sözleşmesi bulunan serbest muhasebeci mali müşavir veya tam tasdik sözleşmesi bulunan yeminli mali müşavirleri aracılığıyla da gönderilebilmektedir.
Tebliğ’de aynı zamanda nihai ana işletmesi Türkiye’de bulunan çok uluslu işletmeler grubu adına hazırlanan ülke bazlı raporların, Türkiye’nin taraf olduğu ikili ve/veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar çerçevesinde karşılıklı olarak diğer ülke vergi idareleri ile paylaşılabileceği belirtilmiş ve bununla birlikte Transfer fiyatlandırması risk değerlendirmesi ile matrah aşındırılması ve kâr aktarımına ilişkin diğer risklerin değerlendirilmesi veya ekonomik ve istatistiksel analiz amaçlarıyla kullanılabilen ülke bazlı rapor bilgileri doğrudan matrah takdiri için tek bir sebep olarak kullanılmayacağı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak ülkemizin de içinde bulunduğu OECD üyesi ve G-20 üyesi ülkelerin çok uluslu işletmeleri bu yeni dönemde özellikle grup içi işlemler açısından daha titiz davranmalı ve mali idarelerin bilgi paylaşımları konusunda gerçekleştirdikleri düzenlemeleri baz alarak Transfer Fiyatlandırması işlemlerine ilişkin yönergelerini ve uygulamalarını gözden geçirmelerinde fayda bulunmaktadır.
