Uluslararası düzeyde vergide şeffaflık sağlanması amacıyla, dünya genelinde banka bilgilerinin gizlenmemesi konusunda uzlaşılmıştır. Sözleşmeye taraf olan tüm ülkeler işbirliği yaparak vergi kaçaklarını en aza indirmeyi hedeflemektedir. Otomatik bilgi değişimi taahhüdünün yerine getirilmesi hususu hem OECD hem de Avrupa Birliği nezdinde “kara liste” olarak da adlandırılan vergisel açıdan işbirliği yapmayan veya şeffaf olmayan ülke listeleri ve benzeri uygulamalar ile takip edilmekte ve bilgi değişiminde bulunmayan ülkelere çeşitli tedbirler uygulanması konusunda çalışılmaktadır. Ayrıca ülkelerin otomatik bilgi değişimine ilişkin tutumları, uluslararası finans ve kredi kurumları nezdinde de dikkate alınmaktadır. Avrupa Birliğinin uygulaması muhtemel yaptırımlara örnek olarak “Sürdürülebilir Gelişme İçin Avrupa Fonundan kesintilerin ve garanti kısıtlamalarının uygulanması, üye ülkeler tarafından belirli işlemlere yönelik sıkı denetimlerin yapılması ve bazı giderlerin reddedilmesi verilebilir. (1)
Avrupa Birliği üyesi ülkelerinin tamamının yanı sıra İsviçre, Norveç, Brezilya, Hindistan başta olan üzere 136 ülkenin taraf olduğu anlaşma Türkiye tarafından da imzalanmış ve 31.12.2019 tarihi itibariyle onaylanmıştır. Buna göre anlaşmaya taraf olan ülkeler mütekabiliyet ilkesi çerçevesinde, ilgili ülkede yerleşik bulunanlara ait finansal hesap bilgi ve detaylarını ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, finansal kuruluşlardan toplayıp, her yıl düzenli olarak ilgili ülkelerle paylaşacaktır. Türkiye’de bu minvalde bilgi toplamaya ve paylaşmaya yetkili kuruluş Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığıdır.
Otomatik bilgi değişimi, gerçek veya tüzel kişilerin, yerleşik olduğu ülke dışındaki diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, yerleşik (mukim) olunan ülkeye, her yıl diğer ülke vergi idarelerince, vergisel amaçlarda kullanılmak üzere otomatik olarak elektronik veri tabanı üzerinden gönderilmesidir.
Örneğin; İsveç’te yerleşik bir Türk vatandaşının Türkiye’de bulunan ve kapsama giren banka hesabına ilişkin bilgilerin mütekabiliyet (karşılıklılık) esasında paylaşımıdır. Türkiye’de yerleşik bir İsveç vatandaşının İsveç’te sahip olduğu banka hesabının bilgisi de İsveç’ten alınacaktır. Türkiye’de yerleşik bir İsveç vatandaşının İsveç’te sahip olduğu banka hesabının bilgisi de İsveç’ten alınacaktır.
Bu kapsamda; mevduat, saklama ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki;
- Mevduat hesapları,
- Saklama hesapları,
- Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati,
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri,
- Düzenli ödeme sözleşmelerine ilişkin finansal bilgiler paylaşılacaktır.
Değişime tabi tutulacak bilgiler;
- İlgilinin adı ve soyadı,
- Adresi,
- Yerleşik (mukim) olduğu ülke ve vergi kimlik numarası (VKN),
- Doğum yeri ve tarihi,
- Hesap numarası, hesap bakiyesi ya da değeri,
- Hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıklardan elde edilen gelirlerin toplam brüt tutarı gibi bilgilerden oluşmakta olup, gayrimenkul ve taşıt bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir.
Otomatik Bilgi Değişimin Sisteminin İşleyişi
Türkiye’de bulunan finansal kurum ve kuruluşlar, tespitini yaptıkları hesaplara ilişkin detay bilgileri GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞINA (GİB) bildirecek ve GİB’te bahse konu bu bilgileri elektronik veri tabanı üzerinden ilgili ülke birimlerine gönderimini sağlayacaktır. Aynı şekilde sözleşmeye taraf olan diğer ülkelerin vergi idareleri de, yıl içinde edinmiş oldukları finansal hesap bilgilerini Türkiye’ye gönderecektir. İlgili ülkeler arasındaki bilgi değişimi, hesabın 31 Aralık tarihindeki durumu ile toplanan bilgilere ilişkin olarak bir sonraki yılın Eylül ayının sonuna kadar yapılabilmektedir. Herhangi bir finansal kuruluşun yurtdışına doğrudan bilgi göndermesi söz konusu değildir. İlgili kurum ve kuruluşlar söz konusu hesap detaylarını önce Gelir İdaresi Başkanlığına gönderecekler, bu bilgiler Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından gönderimi sağlanacaktır.
Anlaşma kapsamında, ilgili ülkelerde yerleşik kişi ve kurumların yanı sıra, bu ülkelerde yerleşik kişilerin kontrol ettikleri Türkiye’de yerleşik olan bazı kurumların (örneğin; faiz, temettü gibi pasif gelir elde eden ya da bu amaçla varlık tutan fakat finansal kuruluş olmayan kurumlar) bilgileri paylaşılacaktır.
Kimler Bu Kapsamdadır
Gelir Vergisi Kanununun 4 üncü maddesine göre “ikametgâhı Türkiye’de olanlar ile bir takvim yılında 6 aydan fazla devamlı olarak Türkiye’de oturanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılırlar.” Medeni Kanunun 19 uncu maddesine göre “yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.” Şeklindedir. Bu kapsamda ilgili devletin mevzuatı gereğince ikametgâh, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kıstas nedeniyle vergi mükellefiyeti altına giren kişi ya da kurumun o ülkede yerleşik (mukim) olduğu kabul edilir. Örneğin; Japonya vatandaşı bir gerçek kişi sürekli olarak Türkiye’de ikamet ediyorsa vergisel açıdan Türkiye’de yerleşik (Türkiye mukimi) sayılır ve bu kişinin Japonya’da bulunan finansal hesaplarına ilişkin bilgiler Japon Vergi İdaresi tarafından Türkiye ile paylaşılır.
Hem Yerli Hem Yabancı Bankalar Edinmiş Oldukları Bilgileri GİB’e Bildireceklerdir
Bahse konu bilgilendirmeler sadece yerli banka ve finans kuruluşlarınca değil, Yabancı finansal kuruluşların Türkiye’de bulunan şubeleri ile Türkiye’de kurulu finansal kurum ve kuruluşlar Gelir İdaresi Başkanlığına bilgi gönderecektir. Türk finansal kuruluşlarının yurtdışı şubeleri ise bulundukları ülkenin mevzuatına tabi olup, bu kuruluşlardaki müşteri bilgilerinin Türkiye (Gelir İdaresi Başkanlığı) üzerinden diğer ülkelere otomatik bilgi değişimi kapsamında gönderilmeyecektir. Örnek: İsveç bankası AAA’nın İstanbul şubesi finansal hesap bilgilerini Gelir İdaresi Başkanlığa bildirecektir. Benzer şekilde, Türk bankası olan BBB Bankasının Stokholm şubesi ise İsveç mevzuatına tabi olacağından İsveç Vergi İdaresine bildirim yapacaktır.
Hangi Kuruluşlar Bilgi Vereceklerdir
Gelir İdaresi Başkanlığına Finansal bilgi verecek makamlar ise;
a. Mevduat kuruluşları (genel olarak bankalar)
b. Saklama kuruluşları (saklama bankaları vb.)
c. Yatırım kurumları (yatırım bankaları ve fonlar gibi)
d. Belirli sigorta şirketleri Bununla birlikte kamu kurum ve kuruluşları, uluslararası kuruluşlar bu kapsamda sayılmaz.
Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan finansal hesap bilgileri bilgi değişimi kapsamına girmekte olup, taşınmaz ve araç gibi taşınır bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Kapsama girmesi durumunda, hem gerçek kişi (bireysel hesaplar) hem de kurumlara ait (kurum hesabı) bilgiler karşılıklı olarak paylaşılabilmektedir.
01/07/2017 tarihinden önce açılmış tüzel kişilere ait hesaplarda hesap bakiyesinin 250.000 ABD dolarını geçmemesi halinde banka veya diğer finansal kuruluşun bu hesabı Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmesi zorunlu değildir. Ancak gerçek hesaplar için ise böyle bir sınırlama söz konusu değildir. 01/07/2017 tarihinden sonra açılan hem bireysel hesaplar hem de kurum hesapları (tüzel kişilik) bakiyesi ne olursa olsun bildirim kapsamındadır.
Tüm hesap türlerinde hesabın yılsonu bakiyesi bildirime tabi olup, hesap bakiyelerinin kaynağına ilişkin (emekli aylığı, kira geliri gibi düzenli gelirler) bilgiler otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Bununla birlikte, mevduat hesaplarında ayrıca hesaba yıl içinde ödenen faiz de bildirilecektir. Saklama hesaplarında hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü ve diğer gelirler ile finansal varlığın satışından doğan gelirler bilgi değişimi kapsamındadır.
Türkiye’de 2020 yılında başlayan uygulama ile 2021 yılında otomatik bilgi değişim işlemleri gerçekleştirilmeye başlanacaktır. Bu yılın eylül ayı sonuna kadar sözleşmeci ülkeler Türkiye’de yerleşik bulunanlara ait hesap detaylarını iletmiş olacaklardır.
2022 yılında ise, bu hesap detaylarına ilişkin olmak üzere, yetkili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Defterdarlık hesap sahiplerini duruma göre “İzaha Davet” etme veya doğrudan vergi incelemesine sevk işlemi yapma durumları söz konusu olacaktır.
(1)Finansal Hesap Bilgilerinin Vergi Konularından Karşılıklı Olarak Otomatik Değişim Standardı Bilgilendirme Rehberi, Gelir İdaresi Başkanlığı, 2020
