Ülkemizde borsada işlem gören birçok hissenin, enflasyonun çok üzerinde getiriler sağlaması, pandemi döneminde bazı sektörlerin ön plana çıkması, yeni halka arz olan hisse senetlerindeki fiyat performanslarının yüksek olması gibi nedenlerle, küçük yatırımcıların hisse senedi piyasasına olan ilginin son yıllarda katlanarak arttığını görmekteyiz. Tüm bu gelişmelerin etkisiyle 2021 yılı ülkemizde bir halka arz seferberliğine dönüşmüştür.
Bu yazımızda, organize bir pazarda işlem görmek üzere hisse senetlerinin halka arzını ele alacağız ve okuyucuyu yasa maddelerine boğmadan, tüm önemli yönleri ile açıklamaya çalışacağız.
1. Halka Arz ve Yöntemleri
En yalın tanımıyla halka arz; şirket sahiplerinin, nakit kaynak temin etmek maksadıyla, sahibi oldukları şirketlerine, yatırımcıları ortak etmeleridir. Özünde halka arz, tam bir kazan-kazan süreci olup halka arz yoluyla şirketler, küçük veya büyük tüm yatırımcılara hissedar olma imkanı sağlamakta buna karşılık söz konusu yeni ortaklardan nakit kaynak elde edilmektedirler.
Ülkemizde şirket hisselerinin halka arzı, Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Borsa İstanbul A.Ş. (BİAŞ) düzenlemeleri, denetimleri ve rehberliğinde gerçekleştirilmektedir. Hisse senetlerinin halka arz süreci SPK’nın, borsada işlem görme süreci ise Borsa İstanbul’un incelemelerine tabidir.
SPK’nın VII-128.1 “Pay Tebliği” hükümlerine göre, şirketler hisse senetlerini halka arz ederken şu üç yöntemden birisi uygulanabilirler:
- a) Mevcut payların halka arzı,
- b) Sermaye artırımı yoluyla ihraç edilecek payların halka arzı,
- c) Her iki yöntemin birlikte kullanılması (karma yöntem).
Sermaye artırımı yoluyla halka arz yönteminde, halka arzdan sağlanan kaynak, doğrudan şirket tarafından elde edilmekte olup kaynak doğrudan şirkete geldiğinden şirkete finansman sağlamaktadır. Sağlanan kaynak şirket kasasına girdiği için, yatırımcılar tarafından olumlu bulunan yöntem de budur. Söz konusu yöntem, SPK’nın Seri: VII-128.1 sayılı Tebliği’nin 7. Maddesi ile düzenlenmiştir. Halka açık olmayan ortaklıklar, yapacakları sermaye artırımlarında, ortakların yeni pay alma haklarını kısmen veya tamamen kısıtlayarak paylarını halka arz edebilirler.
Mevcut payların halka arzı yönteminde ise halka arzdan sağlanan kaynak, kendi hissesini satan mevcut ortaklar tarafından elde edilmektedir ve ortaklara finansman sağlamaktadır. SPK’nın Seri VII-128.1 sayılı Tebliği’nin 6. maddesine göre, pay sahiplerinin ortaklıkta sahip oldukları payları halka arz edebilmeleri için, satılacak paylar üzerinde rehin veya teminat verilmek suretiyle ya da başka bir şekilde devir ve tedavülü kısıtlayıcı ve pay sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtların bulunmaması gerekmektedir.
2. Halka Arzdan Beklenen Faydalar
Şirketler halka açılmak ve paylarının organize bir pazarda işlem görmesini sağlamak suretiyle her şeyden önce önemli bir finansman kaynağından yararlanırlar. Aşağıda halka açılma ve borsada işlem görmeye başlamanın şirketlere sağladığı faydalar sunulmaktadır.
a. Finansman Sağlamak
Şirketler, faaliyet gösterdikleri sektöre ve şirketin içinde bulunduğu duruma göre farklı finansman yöntemlerini kullanmaktadırlar. Her bir finansman yönteminin kendine göre avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Finanaman yöntemi olarak halka arzın tercih edilmesi durumunda, şirketler paylarını primli fiyatla halka arz ederek, alternatif finansman yöntemlerine göre daha düşük maliyetli ve uzun vadeli bir kaynak elde etmektedirler. Ayrıca şirketler, halka açıldıktan ve payları Borsada işlem görmeye başladıktan sonra da paylarını teminat göstererek kredi kullanabilme, daha uygun maliyetlerle borçlanma aracı ihraç edebilme imkânlarından yararlanmak suretiyle finansman ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler.
Borsa şirketi olarak sermaye piyasasından kaynak temin etmenin şirketlerin kaynak problemlerinin çözümüne sağladığı katkı son yıllarda artarak devam etmektedir. Şirketler sadece birincil halka arz yolu ile değil, daha sonra, payları işlem görmekte iken, yatırım ve benzeri ihtiyaçları nedeniyle ortaya çıkan kaynak gereksinimini, mevcut ortaklarının rüçhan haklarını kısmen veya tamamen kısıtlamak suretiyle gerçekleştirebilecekleri “İkincil Halka Arz”lar yolu ile karşılayarak da yeniden bir finansman imkânı yaratabilirler.
b. Likidite Sağlamak
Halka arz edilen paylar, organize bir piyasada istenilen zamanda, arz ve talebe göre oluşan fiyatlardan, şeffaf bir şekilde alınıp satılabilmektedir. Şirket hisselerinin borsada kayıt altına alınarak alım satımının yapılabilmesi, mevcut ortaklara önemli bir likidite imkânı sağlanmaktadır.
c. Yurt İçi ve Yurt Dışı Yaygın Tanıtım
Payları Borsada işlem gören şirketler hakkındaki çeşitli bilgiler, borsanın şeffaflık ilkesi ve kamuyu aydınlatma işlevi çerçevesinde yurt içi ve yurt dışındaki yatırımcılara Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP), veri yayın kuruluşları, basın ve yayın kuruluşları ile diğer görsel yayın kuruluşları vasıtası ile sürekli olarak ulaştırılmaktadır.
Şirketler hakkındaki bilgilerin kamuya duyurulması, şirketlerin ve şirket ürünlerinin hem yurt içinde hem de yurt dışında tanınmasına yardımcı olmaktadır. Yaygın tanınmanın sağladığı avantaj çerçevesinde, gerek yurt içi ve gerekse yurt dışında yerleşik bulunan ve aynı sektörde faaliyet gösteren şirketlerle işbirliğine gidebilme ve ortak girişimler oluşturularak benzeri konularda çalışmalar yapılabilmesi imkânı doğabilmektedir.
d. Kurumsallaşma
Şirketlerin halka açık hale gelmesi, kurumsallaşmasının sağlanmasında önemli bir kilometre taşıdır. Şirkete yeni ortaklar almak sorumlulukları artırmakta ve buna bağlı olarak hesap verebilirlik, şeffaflık, sürdürülebilirlik gibi konular önem kazanmaktadır. Halka açılma sonrasında firmanın faaliyetlerinin giderek kişilerin varlığına bağımlı olmaktan kurtulması ve kendi kurum kültürünü oluşturması sürecinde halka açık olmanın getirdiği sorumluluk ve yükümlülükler kurumsallaşmaya önemli bir katkı sağlamaktadır. Bilindiği üzere, ülkemizde faaliyette bulunan şirketlerin karakteristik özelliği aile şirketi hüviyetine sahip olmalarıdır.
Bu durum şirketin ömrünün genel olarak kurucusu olan ya da yönetimde söz sahibi bulunan aile bireylerinin ömürleri ile sınırlı olmasını beraberinde getirebilmektedir. Diğer taraftan, şirketlerin paylarını halka arz etmesi ve Borsada işlem görmeye başlamaları SPK ve Borsa İstanbul’un incelemelerini içeren bir süreç dahilinde gerçekleşmektedir. Ayrıca şirketler işlem görmeye başladıktan sonra finansal tablolarını belirli dönemlerde bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirmekte, ortaklarını ve kamuyu düzenli olarak bilgilendirmekte, SPK ve Borsa İstanbul’un sürekli denetimine tabi olmaktadırlar. Bu çerçevede, halka açılarak paylarının Borsada işlem görmesi ile şirketler, sermaye piyasasının denetim mekanizmaları sayesinde kurumsallaşma süreçlerini hızlandırmakta ve profesyonel yönetim imkânlarına daha kısa sürede kavuşabilmektedirler.
e. Kredibilite
Şirketlerin paylarının Borsada işlem görmesi bankacılık ve para piyasası nezdindeki kredibilitelerini artırmakta, daha ucuz ve kolay kredi bulma imkânı kazanmalarını sağlamaktadır.Şirketlerin paylarının Borsada işlem görmeye başlaması ile birlikte, şirketler yabancı ülkelerde de kolayca sermaye piyasası aracı ihraç edebilir ve o ülkede sermaye piyasası aracını kote ettirerek işlem görmesini sağlayabilirler. Böylece, yurt dışı piyasalara erişebilirler. Payları bir Borsada kote olan şirketlerin yabancı ortak bulması ve ortak girişim kurabilmesi imkânları artmaktadır
3. Halka Arza Hazırlık Süreci
Borsa İstanbul pazarlarında işlem görebilmek için izahnamenin Sermaye Piyasası Kurulu’nca onaylanarak şirket paylarının halka arz edilmesi ve Borsa kotuna alınması gerekmektedir. Borsa kotuna alınma, menkul kıymetler borsalarında sürekli işlem görmesi talep edilen payların ilgili şartları taşımaları durumunda ilgili pazarda işlem görmesinin kabul edilmesidir.
Şirketlerin Borsa İstanbul ve Sermaye Piyasası Kurulu’na başvurmadan önce yapmaları gereken ön hazırlıklar aşağıdaki sunulmuştur:
a. Şirket İçi Çalışma Grubunun Oluşturulması
Bir şirketin halka açılarak Borsada işlem görmesi ile ilgili olarak, şirket içinde ve dışında yapılacak bir dizi işlem olduğu için bir çalışma grubunun oluşturulması gerekmektedir. Söz konusu çalışma grubu; orta düzey yöneticiler, muhasebe ve finans departmanının yöneticilerinden oluşmalıdır. Çalışma grubu, BİAŞ ve SPK’ya başvurmadan önce yapılması gereken işlemlerin listesini çıkarmalıdır.
b. Yatırım Kuruluşu ve Danışmanların Seçimi
Şirket paylarının halka arzı için bir aracı kuruluşla aracılık sözleşmesi imzalanması gerekmektedir. Söz konusu sözleşmenin tarafları şirket ve SPK tarafından yetkilendirilmiş aracı kuruluşlar olup, halka arza yetkili aracı kuruluşların listesi Sermaye Piyasası Kurulu’nun internet sitesinde yer almaktadır.
Aracılık sözleşmesi tek bir aracı kuruluşla olabileceği gibi halka arz tutarı artıkça birden fazla aracı kuruluşun bulunduğu bir konsorsiyum ile de yapılabilir. Bu durumda bir veya birden fazla lider aracı kuruluş bulunacaktır. Yapılacak sözleşmede aracıların ve şirketlerin hak ve sorumluluklarının yanı sıra aracılık yüklenimi olup olmayacağı, yüklenimin ne şekilde yapılacağı, halka arz yöntemi ve diğer esaslı unsurlara yer verilir.
c. Finansal Tabloların Hazırlanması ve Bağımsız Denetim Şirketinin Seçimi
Halka arz için başvuruda bulunan şirketler finansal tablolarını Sermaye Piyasası Mevzuatı’na uygun olarak hazırlamak ve yetkili bağımsız denetim şirketinin denetiminden geçirmek zorundadırlar. Bu kapsamda şirketler SPK tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim şirketini seçmeli ve denetim sözleşmesi imzalamalıdırlar. Denetim firmalarının listesi www.spk.gov.tr adresinde yer almaktadır. Sürecin uzun ve zorlu olması nedeniyle, daha önce halka arz denetimi yapmış, halka arz tecrübesi olan bağımsız denetim şirketlerinin seçilmesinde yarar olacaktır.
d. Genel Kurul Kararı ve Esas Sözleşme Değişikliği
Halka açılmaya karar veren şirket esas sözleşmesinde Sermaye Piyasası Mevzuatı açısından gerekli değişiklikleri yapmak için hazırladığı tadil tasarılarını SPK’ya sunar. Şirket esas sözleşmesinde Borsada işlem görecek payların devir ve tedavülünü kısıtlayıcı, ortakların haklarını kullanmalarını engelleyici hükümler söz konusu ise bu hükümlerin esas sözleşmeden çıkarılması, ayrıca esas sözleşmenin diğer hükümlerinin Sermaye Piyasası Mevzuatı’na uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Sermaye artırımı yoluyla halka arz yapılması durumunda Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri dahilinde genel kurulca sermayenin artırılmasına ve yeni pay alma haklarının sınırlandırılmasına ilişkin karar alınır.
e. Fiyat Belirlenmesi
Halka arz fiyatının belirlenmesi halka arz sürecinin en önemli aşamalarından birisidir ve hem şirkete özgü gelişmelere hem de şirketin kontrolü dışındaki şartlara bağlıdır. Halka arz fiyatının gerçekçi bir şekilde yansıtılması hem başarılı bir halka arz için, hem de Borsa İstanbul’da işlem görmeye başladıktan sonraki payların fiyat performansı açısından önem taşımaktadır. Şirketin paylarının halk arz fiyatı aracı kuruluş tarafından hesaplanmakta olup, Borsa İstanbul ve SPK tarafından fiyata müdahale söz konusu olmamaktadır. Halka arza en erken, fiyat tespit raporunun ve izahnamenin yayımlanmasını takip eden üçüncü gün başlanabilir. Halka arza aracılık eden kuruluş tarafından hazırlanan fiyat tespit raporu, başka aracı kuruluşlar tarafından analiz edilebilir.
f. Başvuru İçin Gerekli Belgelerin Hazırlanması
Şirket ve/veya aracı kuruluş Borsa ve SPK yetkilileri ile halka arz sürecinin ilk aşamalarında görüşmelere başlar ve gerekli belge ve prosedür ile ilgili bilgileri alır. Borsaya yapılacak ilk kotasyon başvurularında sermaye piyasası aracının ve ihraççının niteliğine göre Borsa Genel Müdürlüğünce belirlenen ve Borsa internet sitesinde yer alan bilgi ve belgelerin bir dilekçe ekinde Borsaya iletilmesi zorunludur. İhracın niteliğine göre ilave bilgi ve belgeler istenebilmektedir. Başvuru dokümanları www.borsaistanbul.com adresinde “Halka Arz ve Borsada İşlem Görme” bölümünde yer almaktadır
4. Halka Arz Süreci
Şirket paylarının halka arz edilip işlem görmesi için aşağıdaki adımların tamamlanması gerekmektedir:
a. SPK ve Borsa İstanbul’a Müracaat
Şirketler tarafından gerekli evraklar hazırlandıktan sonra SPK’ya izahnamenin onayı için, Borsa İstanbul’a da ilgili pazarda işlem görmek için müracaat edilir. Halka arz sürecinin kısalması açısından Borsa İstanbul başvurusunun SPK başvurusu ile eşzamanlı olarak yapılması faydalı olacaktır. Başvuru şirket tarafından yapılabileceği gibi yetkili aracı kuruluş tarafından da yapılabilir. Ayrıca tanıtım faaliyetlerine bu aşamada başlanır. Tanıtım faaliyetinin şekli ve içeriği bu adımda belirlenir. Mümkün olduğunca çok sayıda yatırımcıyı çekmek için tanıtım faaliyetlerine gerekli özenin gösterilmesi gerekir. Şirket paylarının halka arz edileceğine dair şirket yetkililerinin beyanatları olabileceği gibi, yazılı ve görsel basında şirketin faaliyetleri hakkında bilgilere yer verilebilir. Diğer taraftan, şirketi tanıtmak amacıyla sadece ulusal değil, uluslararası finans kuruluşları ve yatırımcılar nezdinde de tanıtım faaliyetleri yapılabilir.
b. Borsa İstanbul ve SPK Uzmanlarınca Şirket İncelemesi
Şirketin halka arz ve Borsa İstanbul’da işlem görme başvurusundaki eksik bilgi ve belgeler tamamlandıktan sonra, şirket merkez ve üretim tesisleri Borsa ve SPK uzmanlarınca ziyaret edilerek yerinde incelemelerde bulunulmaktadır. İşlem görme başvurusunda bulunan şirketin türüne göre (sanayi şirketi, hizmet şirketi, sigorta şirketi, banka vb.) gerçekleştirilen incelemeler arasında çeşitli farklılıklar olsa da temelde aşağıda yer alan hususlar üzerinde durulmaktadır.
- Finansal Verilerin İncelenmesi:
Finansal verilerin incelenmesinde, şirketin finansal durumunun anlaşılması amacına yönelik olarak statik ve dinamik mali analizin yanı sıra önemli rasyoların analizi yapılır.
- Finansal Olmayan Verilerin İncelenmesi:
Şirketin finansal olmayan verileri olarak; mamul veya hizmet üretim prosesi, üretim tesisleri, yurt içi ve yurt dışı satışlar, yatırımlar, grup şirketleri ile ilişkiler, hukuki durum, faaliyetin sürdürülmesi ile ilgili önemli sözleşmeler gibi konular incelenir.
c. Takas ve Saklama Bankasına Müracaat
Borsa İstanbul’un iştiraki olan Takasbank, Türkiye’de menkul kıymetlerin takası, saklaması ve uluslararası standartlarda numaralandırılması ile görevlendirilmiş bir sektör bankasıdır. Takasbank, Borsa İstanbul’da işlem görecek olan sermaye piyasası araçlarının tümüne uluslararası geçerliliği olan bir numaralandırma sistemi olan “ISIN kodu” vermektedir. Halka arz sürecinde şirketlerin Takasbank’a müracaatı ve halka arz edilecek sermaye piyasası aracı için ISIN kodunun Takasbank’tan alınması zorunludur.
d. Merkezi Kayıt Kuruluşuna Müracaat
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) ise Sermaye Piyasası Kurulu tarafından kaydileştirilmesine karar verilmiş sermaye piyasası araçları için Türkiye’nin Merkezi Saklama Kuruluşu’dur. Kaydileştirilen sermaye piyasası araçlarını hak sahibi bazında kayıt altına alır. Takasbank müracaatını takiben halka arz edilecek payların, MKK nezdinde kayden oluşturulması ve halka arzın tamamlanması ile birlikte halka arzdan pay alan yatırımcıların MKK nezdindeki hesaplarına bu payların aktarılması için şirketin MKK’ya üye olması gerekmektedir. Ayrıca şeffaflık ilkesi gereği sermaye piyasası aracı ihraç eden şirketlerin finansal tabloları ile özel durum açıklamalarını MKK tarafından işletilmekte olan Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda (www.kap.gov.tr) yayınlamaları gerekmekte olup, açıklamalarını Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda yayınlayabilmek için şirketlerin MKK’ya “KAP” üyeliği için de başvuruda bulunmaları ve elektronik sertifika almaları gerekmektedir.
e. Borsa İstanbul Tarafından Şirketin İşlem Göreceği Pazarın Belirlenmesi
Paylarının Borsa İstanbul’da işlem görmesi için başvuran bir şirketin payları Borsa İstanbul uzmanlarınca yapılacak incelemeler sonrasında Borsa Yönetim Kurulu’nca verilecek kararla şartlarını sağladığı yandaki şemada gösterilen Borsa İstanbul Pay Piyasası pazarlarından birinde işlem görür.
5. TFRS’lere göre Emisyon Priminin Hesaplaması
Anonim şirketler kuruluşunda veya sermaye artırımlarında hisselerini, itibari (nominal) değerlerinin üzerinde bir bedelle de ihraç edilebilirler. Hisselerin itibari değerinin üzerinde bir bedelle ihraç edilmesi halinde, ihraçtan elde edilen net tutar (ihraç giderleri düşülmüş tutar) ile itibari değer arasında oluşan olumlu fark, emisyon primi olarak adlandırılmaktadır. Hisse senetlerinin emisyon primli olarak ihraç edilebilmesi için, şirketin ana sözleşmelerinde hüküm bulunması veya genel kurulda karar alınması gerekmektedir.
Anonim şirket hisselerinin nominal değerinin üzerinde bir bedelle ihraç edilmesi sonucu oluşan emisyon primi, kurumlar vergisinden istisnadır (Kurumlar Vergisi Kanunun (KVK) 5/1-ç md.).
Halka arzdan sonra, yatırımcılardan (yeni ortaklardan) elde edilen tutarların ve halka arz aşamasında yapılan giderlerin finansal tablolarda nasıl gösterileceği önem arz etmektedir. Halka arza ilişkin muhasebe uygulamaları ile sık karşılaşmak mümkün olmadığından kafa karışıklığına neden olabilmektedir.
Türkiye Muhasebe Standartlarından “TMS 32 – Finansal Araçlar: Sunum” standardının 37 inci paragrafında emisyon priminin nasıl muhasebeleştirileceği belirtilmektedir. Söz konusu madde aşağıdadır:
“… 32.37. İşletme, kendi özkaynağına dayalı finansal araçlarının ihracında ya da geri satın alımında genellikle çeşitli maliyetlere katlanır. Bu maliyetler, tescil ve diğer mevzuata dayalı ücretleri, yasal, mali ve diğer profesyonel danışmanlık ücretlerini, basım maliyetlerini ve damga vergilerini içerebilir. Özkaynak işlemlerinden kaynaklanan işlem maliyetleri, doğrudan bu işlemlerden dolayı katlanılan yani aksi halde katlanılmasına gerek olmayan ek maliyetler olduğu sürece, özkaynaktan indirim olarak muhasebeleştirilir. Bunun yanı sıra, vazgeçilen özkaynak işlemleriyle ilgili maliyetler gider olarak muhasebeleştirilir.
32.38. Bir bileşik finansal aracın ihracına ilişkin işlem maliyetleri, elde edilen tutarların ilgi araca dağıtımı oranında araca ait borç ve özkaynak bileşenlerine dağıtılır. Birden fazla işlemle ilgili işlem maliyetleri (örneğin bazı hisse senetlerinin arz edilmesi işlemleri ile diğer bazı hisselerin borsaya kaydedilmesi işlemlerinin eş zamanlı TMS 32 11 olarak gerçekleştirilmesi ile ilgili maliyetler), makul ve benzer işlemlerle tutarlılık arz eden bir tahsis yöntemi esas alınmak suretiyle ilgili işlemlere dağıtılır. …”
Hisse senedi ihraç edilmesiyle, doğrudan bağlantısı olan giderler, hisse senedinin ihracı sonucu elde edilen tutardan indirilmeli; hisse senedi ihracı ile doğrudan ilişkisi olmayan giderler, gelir tablosunda gider olarak yer almalı; yeni hisse senedi ihracına yönelik ve kotasyon iznine ilişkin ortak giderler, makul ve tutarlı bir yönteme göre paylaştırılmalıdır. Burada en makul yöntem, eski ve yeni hisse senetlerinin toplam içindeki paylarına göre oranlama yaparak paylaştırmaktır.
6. Türkiye’deki Pay Piyasası ve Halka Arzlara İlişkin Bilgiler
BİAŞ 11 Şubat 2021 tarihinde “Kotasyon Yönergesi”nde değişiklik yapmıştır. Son düzenlemelere göre Borsa İstanbul Pay Piyasası ve Pazar kabul kriterleri şu şekildedir:
| Yıldız Pazar | Ana Pazar | Alt Pazar | |
| Halka Arz Edilen Payların Asgari Piyasa Değeri | 300 milyon TL | 75 milyon TL | 40 milyon TL |
| Halka Arz Edilen Payların Nominal Değerinin Sermayeye Asgari Oranı | %15 | %20 | %25 |
| Bağımsız Denetimden Geçmiş Yıllık Finansal Tablolarında Dönem Karı Olması | Son 2 yıl | Son 2 yıl | Son 2 yıl |
| Bağımsız Denetimden Geçmiş En Son Finansal Tablolardaki Özsermaye/Sermaye Oranı | 1’den büyük | 1’den büyük | 1,25’den büyük |
Tablodan da görüleceği üzere en küçük pazar olan Alt Pazar’da minimum halka arz büyüklüğü 40 milyon TL’dir (daha önceden 20 milyon TL olarak uygulanmaktaydı). Daha öncede, 1 Ekim 2020 tarihinden geçerli olmak üzere, Kotasyon Yönergesinde değişiklik yapılmış ve daha çok KOBİ’lerin işlem görebildiği Gelişen İşletmeler Piyasası (GİP) kapatılarak burada işlem gören şirketlerin tamamı Alt Pazar’a alınmıştır. Bu son düzenlemeler KOBİ’lerin halka arzını, borsa yoluyla finansal kaynak elde etmelerini zorlaştırarak onlar adına hayal kırıklığı yaratmıştır.
Ülkemizde 2010-2021 yılları arasında halka arz olan şirket sayıları ve toplanan fon tutarlarını gösteren tablo aşağıda sunulmuştur. 2021 yılının henüz ilk beş aylık mevcut verileri dikkate alındığında toplanan fon tutarında rekor kırıldığı görülmektedir.
| Yıllar | Halka Arz Sayısı (adet) | Toplanan Fon Tutarı (milyon TL) |
| 2010 | 22 | 3.136,50 |
| 2011 | 25 | 1.192,30 |
| 2012 | 26 | 618,60 |
| 2013 | 18 | 1.374,60 |
| 2014 | 13 | 714,20 |
| 2015 | 6 | 119,40 |
| 2016 | 1 | 37,00 |
| 2017 | 3 | 1.407,40 |
| 2018 | 9 | 5.418,70 |
| 2019 | 6 | 263,80 |
| 2020 | 8 | 1.100,00 |
| 2021 (*) | 13 | 7.714,20 |
(*) 2021 yılında ilk beş ayda gerçekleşen halka arzları içermektedir.
2021 yılının ilk beş ayında halka arzı gerçekleşen şirketlere ilişkin tablo aşağıda sunulmuştur. Söz konusu tablodan, yatırımcılardan toplanan fon tutarları, yatırımcıların yatırım yapmak üzere talep ettiği hisse tutarları ve halka arza katılan yatırımcı sayıları açısından rekor düzeyde yatırımcı ilgisinin olduğu görülmektedir. 2021 yılının geri kalan kısmında da bu ilginin devam edeceği öngörülmektedir.
| Toplanan Fon Tutarı (milyon TL) | Yatırımcının Talep Ettiği Tutar (milyon TL) | Halka Arza Katılan Yatırımcı Sayısı (adet) | |
| Işık Plastik | 181,70 | 2.583,00 | 401.153 |
| Türk İlaç | 254,50 | 14.512,00 | 122.924 |
| Naturel Gaz | 293,30 | 15.878,00 | 268.570 |
| Qua Granit | 395,10 | 2.290,00 | 846.353 |
| Tureks | 270,00 | 1.643,00 | 772.538 |
| Matriks | 207,80 | 1.822,00 | 689.426 |
| Galatawind | 811,00 | 5.408,00 | 810.206 |
| Biotrend | 749,90 | 13.393,00 | 252.834 |
| Aydem | 1.287,00 | 5.805,00 | 325.182 |
| Çan2 | 289,90 | 1.057,00 | 487.079 |
| Ziraat GYO | 1.877,00 | 5.000,00 | 267.705 |
| Penta | 588,00 | 617,40 | 94.564 |
| Kalekim | 509,00 | 763,50 | 301.700 |
| Toplam | 7.714,20 | 70.771,90 |
7. Sonuç
Ülkeleri ekonomik büyüklüklerine ve borsalarında işlem gören şirketlerin değerlerine göre ayrı ayrı sıraladığımızda, Borsa İstanbul’daki halka açık şirketlerin değeri toplamının, ülkemizin ekonomik büyüklüğünü yeterince yansıtmadığını görmekteyiz. Dünya’daki hak ettiğimiz yere gelebilmemiz için daha çok şirketin halka arz edilmesini sağlamamız gerekmektedir.
Ülkemizde pek çok şirket halka arz kriterlerini sağladığı halde, halka arza yeterince ilgi göstermediğini söylemek yanlış olmaz. Bunun en önemli sebeplerinden birisi, sermaye piyasalarının işleyişinin yeterince bilinmemesinden kaynaklı olarak, piyasada oluşabilecek spekülatif hareketlerden şirket ve yöneticilerin zarar göreceği algısıdır. Bu nedenle halka arz konusunda, halkımızı eğitmeye ve şirketlerimizi teşvik etmeye çalışmalıyız. Diğer taraftan da halka arzın, baştan sona kararlılıkla yürütülmesi gereken ve şirketler için dönüm noktası olan, ciddi bir süreç olduğu da unutulmamalıdır.
Yararlanılan Kaynaklar
- TMS 32 – Finansal Araçlar: Sunum – Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu,
- Pay Tebliği (VII-128.1) – Sermaye Piyasası Kurulu,
- Sermaye Piyasası Kurulu Halka Arz ve Borsa İstanbul’da İşlem Görme – Borsa İstanbul A.Ş. Broşürü,
- Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa İstanbul A.Ş. halka arz verileri,
