Eurobondlar, devletlerin veya şirketlerin yabancı para birimi üzerinden satışa sundukları bir borçlanma aracı olup esasen yabancı para cinsinden ihraç edilen uluslararası piyasalarda işlem gören tahviller olarak ifade edilebilirler.
Yatırımcılar, Eurobondları satın alarak ihraççıya borç vermiş olurlar. İhraççı, belirli bir vade süresi boyunca yatırımcılara faiz ödemesi yapar ve vade sonunda ana para ödemesini gerçekleştirir. Eurobondlar, birincil piyasada ihraç edildikten sonra ikincil piyasada da işlem görür. Yatırımcılar, Eurobondları alıp satabilir ve vade sonunu beklemeksizin ana para ödemelerine kavuşabilirler.
Eurobond gelirlerinin vergilendirilmesi üç başlık altında incelenecektir;
- Faiz Gelirlerinin Vergilendirilmesi
- İtfa Durumunda Vergilendirme
- Alım-satım kazancı
Eurbondlar, öteden beri Türkiye’deki bireysel yatırımcılar tarafından yoğun ilgi görmektedir. Bu yazımızda, eurobondlardan elde edilen gelirlerin bireysel yatırımcılar açısından vergilendirilmesine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.
Faiz Gelirlerinin Vergilendirilmesi
Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri, vergileme açısından Gelir Vergisi Kanun’nun 75’nci maddesi kapsamında elde edilmiş bir menkul sermaye iradıdır. Eurobondlar vergi uygulaması bakımından “her nevi tahvil ve hazine bonosu” gibi olarak değerlendirilmektedir.
Eurobond faiz gelirlerinin vergilendirilmesi iki aşamalı olarak gerçekleştirilmektedir. İlk olarak kaynakta vergi kesilmesi ikinci olarak da faiz geliri elde eden bireysel yatırımcıların söz konusu gelirlerini beyan yükümlülüğü değerlendirilecektir.
Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen Eurobond faiz gelirlerinde stopaj oranı %0’dır. Türkiye’deki özel sektör şirketlerinin yurtdışında ihraç ettikleri eurobondların stopaj oranları ise vadelerine göre değişiklik göstermektedir. Buna göre;
vadesi 1 yıla kadar olanlardan %7, vadesi 1-3 yıl arası olanlardan %3, vadesi 3 yıl ve uzun olanlardan ise %0 oranında stopaj yapılmaktadır.
Türkiye’de finansal araçların vergilendirilmesine yönelik olarak 2006 yılında Geçici 67’nci madde ile yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Bu yeni düzenlemeye göre, Geçici 67’nci madde kapsamında stopaja tabi tutulan gelirler açısından genel olarak herhangi bir beyan yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ne var ki, eurobondlar geçici 67’nci madde kapsamında olmayıp elde edilen faiz gelirlerinin menkul sermaye iradı kapsamında beyanı gerekmektedir.
Eurobondlar dahil menkul sermaye iratlarının toplam tutarının ilgili yıl için belirlenen beyan sınırını aşması (tarifenin ikinci gelir dilimi) durumunda tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir.
Eurobond faiz gelirlerinin, tahsil tarihi itibarıyla TCMB döviz alış kuru ile TL’ye çevrilerek hesaplanması gerekmektedir.
İtfa Durumunda Vergilendirme
Eurobondlar, döviz cinsinden ihraç edildikleri için, itfa tarihinde yatırımcılara ödenen tutar sadece ana para tutarı olacaktır ve alış tarihi ile itfa tarihi arasındaki dönem için oluşan kur farkı için herhangi bir vergileme söz konusu olmayacaktır.
Alım – Satım Kazancı
Geçici 67’nci madde kapsamına girmeyen eurobond satış kazançları, değer artış kazancı kapsamında vergilendirilecektir. Alım – satım kazancı, eurobond’un TL cinsinden satış bedelinden, TL cinsinden alış bedeli ve varsa komisyon ve BSMV gibi giderler düşülerek hesaplanmaktadır. Burada altını çizmek istediğimiz husus da, itfadan farklı olarak ana paraya isabet eden kur farkının da kural olarak vergiye tabi olduğudur.
Bununla birlikte, anaparaya isabet eden kur farkının etkisinin giderilmesi amacıyla endeksleme adı verilen bir uygulama söz konusudur. Buna göre, alış bedeli alış tarihi ile satış tarihinden bir önceki ay Yİ-ÜFE oranında artırılacak ve bu şekilde alım-satım kazancının içerisindeki enflasyon farkı vergi dışı bırakılabilecektir. Şunu da belirtmek gerekir ki, endeksleme uygulamasının yapılabilmesi için Yİ-ÜFE endeks farkının %10’un üzerinde olması gerekmektedir.
Örneğin, 1 Mart 2018’de 50.000 USD bedelle alınan Eurobond 09 Haziran 2023’te 65.000 USD bedelle satıldığında;
Maliyet Bedeli TL: 189.985 TL (50.000 x 3,7997)
Satış Bedeli TL : 1.515.884,50 TL (65.000 x 23,3213)
Şubat 2018 Yİ-ÜFE : 328,17
Mayıs 2023 Yİ-ÜFE: 2179,02
Yİ-ÜFE Artış Oranı: 6,639912241
Artılacak Maliyet: 1.261.483,73 TL
Endekslenmiş Maliyet: 1.451.468,73 TL olacak ve
64.415,77 TL alım satım kazancı hesaplanacaktır.
Aynı yıl içerisinde, sahip olunan Eurobond veya benzer nitelikteki menkul kıymetlerin bir kısmının satışından kazanç bir kısmının satışından da zarar doğması halinde zararın kardan mahsubu mümkündür.
2006’dan Önce İhraç Edilen Devlet Tahvilleri ve Hazine Bonolarında Gelir İstisnası
Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 59’uncu maddesine göre; 26.07.2001-31.12.2005 tarihleri arasında ihraç edilen Devlet tahvilleri ve Hazine bonolarının faiz gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının belli bir tutarı (2022 için 58.000 TL) gelir vergisinden istisnadır. Söz konusu istisna, özel sektör tahvillerini kapsamamaktadır.
İhraç Tarihinden Sonra Alınan Kuponlu Eurobondlarda Alış Bedelinin Tespit Edilmesi
257 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin 2.4.1.6 “Kuponlu tahvillerde alış bedeli” bölümünde aşağıdaki açıklamalarda bulunulmaktadır;
“Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir.
Bir tahvil için işlemiş faiz, temiz işlem fiyatı üzerine eklenmesi gereken ve son kupon tarihinden sonra tahvili elde tutma süresiyle orantılı kupon faizini ifade eder ve son kupon tarihinden valör tarihine kadar geçen gün sayısının kupon dönemi gün sayısına oranı ile ödenecek kupon faizinin çarpılması suretiyle hesaplanır.”
Buna göre, işlemiş faiz tutarı ilk faiz gelirinden mahsup edilecektir.
Sonuç
Eurobondlardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi, bireysel yatırımcılar için önemli bir konudur. Bu makalede, Eurobond gelirlerinin vergilendirilmesi konusunda faiz gelirleri, itfa durumu ve alım-satım kazancı başlıkları ele alınmıştır.
Faiz gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesi kapsamında değerlendirilmekte olup, Eurobondlar da “her nevi tahvil ve hazine bonosu” kapsamında vergi uygulamasına tabi tutulmaktadır. Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilen Eurobond faiz gelirlerinde stopaj oranı %0 iken, özel sektör şirketlerinin yurtdışında ihraç ettikleri Eurobondların stopaj oranları vadelerine göre farklılık göstermektedir.
İtfa yoluyle elden çıkarılan Eurobondlarda kur farkının vergi dışı bırakıldığı ifade edilebilir. Çünkü Eurobondlar döviz cinsinden ihraç edildiği için itfa tarihinde yatırımcılara ödenen tutar sadece ana para tutarını kapsamaktadır. Alış tarihi ile itfa tarihi arasındaki dönemde anaparaya ilişkin oluşan kur farkı için herhangi bir vergileme yapılmamaktadır.
Eurobondun itfadan önce satılması ise değer artış kazancı kapsamında vergilendirilmesini gerektirmektedir.. Alım-satım kazancı, TL cinsinden satış bedelinden TL cinsinden alış bedeli ve giderler düşülerek hesaplanır. Kur farkının da vergilendirileceği bu durumda, endeksleme adı verilen bir uygulama ile enflasyon farkının vergi dışı bırakılması düzenlenmiştir.
Sonuç olarak, Eurobondlardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi karmaşık bir süreç olabilir. Bireysel yatırımcıların vergi yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirebilmeleri için vergi mevzuatını ve ilgili düzenlemeleri dikkatlice takip etmeleri önemlidir. Ayrıca, vergi konularında uzman bir danışmana başvurmak da yatırımcılar için faydalı olabilir.
