Sürekli olarak küreselleşen ve dijitalleşen dünyada, dövizle ücret ödemeleri giderek yaygınlaşmaktadır. Kamu kesimi, şirketler ve işçiler arasında dövizle ücret ödemesi konusunda birçok tartışma yapılmaktadır. Dövizle ücret ödemesi, uluslararası iş ilişkilerinde büyük bir kolaylık sağlar. İşverenler, farklı ülkelerdeki çalışanlarına kendi para birimlerinde ücret ödeyebilir ve döviz kurları üzerinden ödemeleri gerçekleştirebilir. Bu, uluslararası şirketlerin iş yapma süreçlerini basitleştirecektir. Ancak özellikle 2008 yılından sonra dünya genelinde görülen kur dalgalanmaları; ücretlerin döviz kurlarındaki değişimlere bağlı olarak ciddi denilecek seviyede deşebileceği gerçeğini göstermektedir.
Yine, döviz kaynaklı ödemeler vergi açısından bazı karmaşıklıkları beraberinde getirebilir. Çalışanlar, gelirlerini farklı para birimlerinde alırken, vergilendirme süreci ve vergi oranları da değişebilir. Bu durum hem işverenler hem de çalışanlar için vergi yönetiminde ek zorluklar yaratabilir. Dolayısıyla dövizle ücret ödemek, uluslararası iş ilişkilerinde ve küresel pazarlarda faaliyet gösteren şirketler için önemli avantajlar sunar. Ancak, kur riski, vergi karmaşıklığı ve hukuki uyumluluk gibi dezavantajlar da dikkate alınmalıdır.
Konuyu mevzuat ışığında inceleyecek olursak: İş sözleşmesi, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 8. maddesinde “iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir” şeklinde ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra işçi ücretleri hakkındaki düzenleme, yine 4857 Sayılı Kanun’un 32. maddesinde yapılmıştır. Kanun maddesi uyarınca; ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak TL ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak, yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre TL ile ödeme yapılır. Kanun maddesinden anlaşılacağı üzere işçi ve işveren tarafından düzenlenen iş sözleşmesinde ücretler, döviz cinsinden kararlaştırılabilir. 4857 Sayılı İş Kanunu uyarınca iş sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenmesi cevaz verilmiştir ancak 32 Sayılı Kararda yapılan değişiklik ile bu durum yasaklanmıştır. Şöyle ki;
13.09.2018 tarihinde Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 4. maddesine “Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarında menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden ve dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.” Hükmü eklenmiştir. Ancak ilgili kanuna istinaden yasak kapsamı tam olarak belirlenemediğinden ve 2018 yılında Türk lirasında yaşanan hızlı değer kayıplarıyla birlikte yeni düzenlemeler yapılmıştır. Yeni düzenlemeyle birlikte birçok alanda döviz kullanılması kısıtlı hale getirilmiş, hatta tamamen kaldırılmıştır. Ancak Türkiye’de faaliyette bulunan yabancı şirketler ya da Türkiye’deki yabancı çalışanlar için durum farklılık göstermekte ve yabancı şirketler döviz üzerinden maaş ödemesi yapabilirken, yabancı çalışanlar ise iş sözleşmelerine “dövizle maaş alma” maddesi ilave ettirebilmektedir.
Kimler Dövizle Maaş Alamaz?
- Türkiye’de ikamet eden kişilerin, yurt dışında yerine getirilecek olan işler haricindeki iş sözleşmeleri,
- Türkiye’de ikamet eden kişilerin yurt dışında bulunan %50 ve üzerinde paylarının bulunduğu şirketlerin hazırlamış olduğu sözleşmeler,
- Danışmanlık, taşımacılık ve aracılık da dahil olmak üzere hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
Kimler Dövizle Maaş Alabilir?
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan, Türkiye’de ikamet eden çalışanlar,
- Ülkemiz sınırları dışında ikamet eden kişilerin Türkiye’de bulunan şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak %50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin taraf olduğu sözleşmeler,
- Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri döviz üzerinden yapılabilmektedir.
Kıdem Tazminatı Dövizle Ödenebilir Mi?
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2021/909 E., 2021/6993 No’lu kararında ücreti döviz cinsinden belirlenmiş işçinin kıdem tazminatı hesaplamasının tavan gözetilerek döviz cinsinden yapılmasının isabetli olduğuna hükmedilmiştir. Kararda işçinin, döviz cinsinden ücret alırken kıdem tazminatının da döviz cinsinden aldığı ücreti dikkate alınarak hesaplanıp çalışana döviz cinsinden ödenmesinde bir engel olmadığı belirtilmiştir.
Kıdem tazminatı hesabı yapılırken, döviz olan ücretin TL cinsinden değeri kıdem tazminatı tavanını aşıyorsa, tazminat tutarının bu sınıra uygun olarak belirlenmesi gerekmektedir. Sonrasında aynı kur üzerinden döviz cinsine çevrilerek işçiye döviz olarak ödenebilecektir.
