1- KAPSAM
Bilindiği üzere, 19 Nisan 2022 tarih ve 31814 sayılı Resmi Gazetede Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’De Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (TEBLİĞ NO: 2022-32/66) yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girmiştir.
Mezkur Tebliğin 8’inci maddesinin dokuzuncu fıkrasının sonuna “Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur.” cümlesi eklenmiştir.
Yine, Hazine ve Maliye Bakanlığınca konuya ilişkin açıklamaların yer aldığı 21/4/2022 tarihli Basın Duyurusu yayınlanmıştır.
Duyuruda yapılan açıklamalardan öne çıkan bazı hususlar aşağıdaki gibidir:
- Tebliğde geçen “menkul” ibaresi gayrimenkul tanımına girmeyen her türlü mal ve eşyayı kapsamaktadır.
- Yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği04.2022 tarihi ve bu tarih sonrasında döviz cinsinden düzenlenmiş olan çek vb. ödeme araçlarınınTürkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri/akdedecekleri menkul satış sözleşmeleri konusu ödeme yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde kullanılması mümkün değildir.
Diğer taraftan, Türkiye’de yerleşik kişilerin;
- 04.2022 tarihinden öncekendi aralarında akdetmiş oldukları menkul satış sözleşmelerinin ifası kapsamında 2022-32/66 sayılı Tebliğ’in yürürlük tarihi öncesinde dolaşıma girmiş bulunan döviz cinsinden kıymetli evraklar kapsamındaki ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi şartının aranmaması,
- 04.2022 tarihinden önce düzenlenmiş faturalarkapsamındaki ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi şartının aranmaması uygun bulunmuştur.
Böylelikle, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün iken; ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunlu hale gelmiştir.
Tebliğle yapılan bu önemli düzenleme şirketlerin en çok tartıştığı konular arasında yer almakta ve gündemde kalmaya devam etmektedir. Söz konusu düzenleme ile tartışılan ve soru işaretlerine yer verilen önemli bir husus Gümrük Antrepolarında yapılan devir işlemlerinde TL ile ödeme yükümlülüğünü kapsayıp kapsamadığı hususudur. Bu sebeple makalemizde Gümrük Antrepolarında Mal henüz millileşmeden yurt içi yerleşik kişiler arasında yapılan devir işlemlerinin Kurumlar vergisi, katma Değer Vergisi ve nihayetin bu devir işlemi sonucu ödemelerin TL ile yapılıp yapılmayacağı hususunu açıklamaya çalışacağız.
2. GÜMRÜK ANTREPOLARI
Gümrük mevzuatına göre, gümrük antreposu, gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç edilmek kaydıyla konulduğu ve kuruluşlarında aranılacak koşulların yönetmelikle belirlendiği gümrüklü alan sayılan kapalı veya açık yerlerdir. Gümrük antrepoları genel ve özel antrepolar olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Genel antrepolar, işleticinin ve kullanıcının farklı kişiler olduğu, herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolardır. Özel antrepolar, işleticinin ve kullanıcının aynı kişi olduğu, yalnız antrepo işleticisine ait eşyanın konulmasına izin verilen gümrük antrepolarıdır.
Gümrük antrepolarında depolanan eşya satış suretiyle başkasına da devredilebilir. Bunun için devreden ve devralanın isteklerinin, ilgili gümrük idaresine yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Bu devir isteğinin idarece kabulü, eşyaya ait gümrük vergileri ile para cezalarının devralan tarafından üstlenilmesine bağlıdır.
Gümrük Kanunu’nun 93 üncü maddesinin 2 inci fıkrasında, “antrepo işleticisi, gümrük antreposu işletmesine izin verilen kişidir. Kullanıcı, eşyanın antrepo rejimi beyanında bulunan kişi veya bu kişinin hak ve yükümlülüklerini devrettiği kişidir” tanımlarına yer verilmiştir. Bu tanım kapsamında gümrük antrepolarında depolan eşya satış suretiyle başkasına da devredilebilmektedir.
Antrepoda devir işleminin nasıl yapılacağı Gümrük Yönetmeliği’nin 333’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Maddenin ilk fıkrasında, “Gümrük antrepolarında depolanan eşya satış suretiyle başkasına da devredilebilir. Gümrük antrepolarında depolanan solvent ve baz sağın satış suretiyle devrine, devralan tarafından serbest dolaşıma sokulacak olması durumunda izin verilmez” hükmü yer almaktadır.
3. DEVİR İŞLEMLERİNİN VERGİ KANUNLARI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
3.1. Kurumlar Vergisi Yönünden Değerlendirme
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında; Kanunun 1 inci maddesinde yazılı kurumlardan kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunanların, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilecekleri, 6 ncı maddesinde ise; kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 93 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında gümrük antreposu, gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın konulması amacıyla kurulan ve kuruluşunda aranılacak koşulları ve nitelikleri yönetmelikle belirlenen yer olarak belirlenmiştir.
Gümrük Yönetmeliğinin 333’üncü maddesinin birinci fıkrasında da gümrük antrepolarında depolanan eşyanın satış suretiyle başkasına da devredilebileceği, bunun için devreden ve devralanın isteklerinin, ilgili gümrük idaresine yazılı olarak bildirilmesi gerektiği, bu devir isteğinin idarece kabulünün, eşyaya ait gümrük vergileri ile para cezalarının devralan tarafından üstlenilmesine bağlı olduğu hükmüne yer verilmiştir.
Bu çerçevede, yurt dışından satın alınan gümrük antreposuna konulan malların yurt içinde bulunan bir şirkete satılması dolayısıyla elde edilen hasılatın yurtiçi hasılat olarak değerlendirilmesi ve ilgili dönemde kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.
3.2. KDV Yönünden Değerlendirilmesi
KDV Kanununun 1/1 inci maddesinde, Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin, 1/2 nci maddesinde ise her türlü mal ve hizmet ithalatının katma değer vergisine tabi olduğu; 6 ncı maddesinde de, işlemlerin Türkiye’de yapılmasının, malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını, hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını ifade ettiği hüküm altına alınmıştır.
Öte yandan, KDV Kanununun 16/1-c maddesine göre, Gümrük Kanunundaki transit ve gümrük antrepo rejimleri ile geçici depolama ve serbest bölge hükümlerini uygulandığı malların teslimi KDV’den istisna edilmiştir.
Buna göre; yurt dışından satın alınan gümrük antreposundaki henüz millileştirilmemiş malların Türkiye’de yerleşik kişiler arasında teslimi Kanunun 16/1-c maddesi uyarınca KDV’den müstesnadır.
4. TL İLE ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğin, (2008-32/34 sayılı Tebliğ) “Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler” başlıklı 8’inci maddesinin dokuzuncu fıkrası aşağıdaki gibidir.
“Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. (Ek cümle: RG-19/4/2022-31814) Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur”
2008-32/34 sayılı Tebliğ düzenlemesinde görüldüğü üzere, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri sözleşmelerde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün olduğu ancak, sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunlu olduğu belirtilmiştir.
Bu sebeple, yurtdışından ithal edilen malların henüz millileşmeden, gümrük antrepolarında yapılan satışlarda taraflar Türkiye’de yerleşik ise, fatura dövizli olsa bile ödemenin Türk Lirası ile yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.
5. SONUÇ
Yurt dışından satın alınan gümrük antreposuna konulan malların yurt içinde bulunan bir şirkete satılması dolayısıyla elde edilen hasılatın yurt içi hasılat olarak değerlendirilmesi ve ilgili dönemde kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilmesi gerekmektedir.
Gümrük antrepo rejimi kapsamında yurtiçi firmaya teslim edilen ve yurtiçi satış olarak değerlendirilen mal teslimi esas olarak KDV’nin konusuna girmekle birlikte aynı kanunun 16/1-c maddesi ile KDV’den istisna edilmiştir.
Yurtdışından ithal edilen malların henüz millileşmeden, gümrük antrepolarında yapılan devirlerde, taraflar Türkiye’de yerleşik gerçek veya tüzel kişiler ise ödemenin TL ile yapılması gerekmektedir.
