“Kar ediyoruz ama borcumuz azalmıyor, bilakis artıyor”
“Ne kadar çalışma sermayesine ihtiyacımız var?
gibi soruları sık sık sorar veya duyarız. Bu soruların cevaplarının mali tablolarımızda var olduğunu birçoğumuz farkında değil birçoğumuz da gereken önemi vermemektedir. Peki yukarıdaki soruların cevabını nasıl bulabiliriz, mali tablolarımızdan nasıl faydalanabiliriz, hangi analizleri yapabiliriz. Bunun için etkinlik oranları olarak adlandırdığımız; Ticari Alacak Tahsil Süresi, Ticari Borç Ödeme Süresi ve Stokta Kalma Süresi hesaplamaları bizim için asgari düzeyde de olsa yol gösterici olacaktır.
Ticari Alacak Deviz Hızı: En basit anlamıyla alacaklarımızın bir dönem içinde kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Satışlar/Ortalama Ticari Alacaklar olarak formüle edilir.
Alacak Tahsil Süresi: Ticari Alacak Deviz Hızının 365’e bölünmesiyle alacaklarımızı ne kadarlık bir süre içinde tahsil edileceğimizi bulabiliriz.
Ticari Borçlar Deviz Hızı: Ticari borçlarımın bir dönem içinde kaç defa ödendiğini ifade eder.
(Satılan malın Maliyeti +DS Stok- DB Stok) =(Dönem İçi Alışlar) /Ortalama Ticari Borçlar olarak formüle edilebilir.
Ticari Borç Ödeme Süresi: Ticari Borç Devir Hızının 365’e bölünmesiyle bulunur.
Stok Devir Hızı: Stoklarımızı bir dönem içinde kaç defa yenilediğini, stokları kaç kez tükettiğini gösteren devir hızıdır. Satılan Malın Maliyeti/ Ortalama Stok olarak formüle edilebilir.
Stokta Kalma Süresi ise Stok devir hızının 365’e bölünmesi ile hesaplanabilir.
Ticari faaliyet döngü süresi veya nakit döngü süresi, bir ürünün alımından satışının yapılarak nakden tahsil edildiği ana kadar ki geçen süre olarak tanımlanacak olursa stokta kalma süresi ve alacak tahsil süresi toplamından borç ödeme süresinin çıkartılması ile bulunabilir. Sürenin pozitif çıkması firmanın piyasayı finanse ettiği ve bu nedenle de çalışma sermayesi ihtiyacının artarak daha çok dış kaynağa ihtiyaç duyduğunun gösterir. Sürenin negatif çıkması ise daha çok piyasa kredisinden faydalanıldığını başka bir ifade ile ticari faaliyetlerimizin piyasa tarafından fonlandığını gösterecektir.
Alacak tahsil süresi ve stokta kalma süresinin azalması veya borç ödeme süresinin artması firmanın dış kaynak ihtiyacını azaltacaktır. Aksi durumda dış kaynak ihtiyacı dolayısı ile finansman maliyeti artacaktır.
Ticari faaliyet döngü süresi yardımıyla çalışma sermayesi ve dış kaynak ihtiyacı da belirlenebilir. Aşağıdaki örnekte ticari faaliyet döngü süresinin değişimi halinde çalışma sermayesi ihtiyacının nasıl değişeceğini ortaya koymak açısından tamamen aynı finansal rakamlara (Satışlar, Kar, Faaliyet Karı vs) ancak farklı nakit döngüsüne sahip iki ayrı firma incelenmiştir.
| Net Satışlar | 130.000,00 | 130.000,00 |
| İlk Madde Malzeme , Ticari Mal İhtiyacı | 60.000,00 | 60.000,00 |
| İşçilik Giderleri | 30.000,00 | 30.000,00 |
| Faaliyet Giderleri | 9.000,00 | 9.000,00 |
| Harcama Toplamı | 99.000,00 | 99.000,00 |
| Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Harcamalar (Amort vb) | 1.000,00 | 1.000,00 |
| Faaliyet Karı TL | 30.000,00 | 30.000,00 |
| Faaliyet Karı % | 23% | 23% |
| Günlük Harcama Tutarı (99.000 TL / 365 gün ) | 271,23 TL/gün | 271,23 TL/gün |
| Alacak Tahsil Süresi (ATS) | 90 | 70 |
| Borç Ödeme Süresi (BÖS) | 30 | 130 |
| Stokta Kalma Süresi (SKS) | 60 | 60 |
| Ticari Faaliyet Döngü Süresi (ATS+SKS-BÖS) | 120 | 0 |
| Çalışma Sermayesi İhtiyacı (Günlük Harcama Tutarı X Ticari Faaliyet Döngü Süresi) | 32.547,60 | –
|
Tablodan da görüleceği üzere %23 karlılıkla çalışan firmada; döngü süresi başa baş olması halinde ilave çalışma sermayesine ihtiyaç olmaz iken 120 gün olması halinde faaliyet karının üzerinde çalışma sermayesine ihtiyaç duymaktadır. Alacakların tahsil süresinin ve stokta kalma süresinin artması veya borç ödeme süresinin azalması ile karlılığa rağmen çalışma sermayesine olan ihtiyacı artırmaktadır.
Yapılan çalışmalar firmaların zarar etmekten öte kötü nakit yönetiminden finansal açıdan zor duruma sürüklendiklerini ortaya koymaktadır. Bu açıdan ele aldığımızda iş insanlarımızın son zamanlarda favori ve neredeyse tek finansal ölçümü haline gelen EBITDA (Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kar) yönetim yanılgısına neden olmaktadır. Tabi ki EBITDA önemli bir değerleme ölçüsüdür ancak nakit döngüsünü ve şirket varlıklarının verimliliğini göz ardı ederek EBITDA’yı tek başına finansal yönetim aracı olarak değerlendirmek yanılgıya neden olacaktır.
Stokta kalma süresi, alacak tahsil süresi ve borç ödeme sürelerinin dönemsel ve sektörel karşılaştırmaları firmalara stok, alacak, risk ve borç yönetimlerinin etkinliğini ölçmelerinde son derece önemli katkılar sağlayacaktır. Oranların düşük veya yüksek çıkmasından öte dönemler içinde olumlu veya olumsuz değişimlerinin takibi de ayrıca önem arz etmektedir. Oranların analizi yöneticiler, ortaklar yanı sıra kredi verenler, çalışanlar, yatırımcılar, devlet gibi tüm paydaş gruplar için önem arz etmektedir.
Etkinlik oranlarının yönetsel katkıları ve paydaşlar için önemli bir veri kaynağı olması yanı sıra şirketin iç denetçileri, denetçileri ve hatta kamu denetçileri açısından da önemli bir analitik inceleme yöntemidir. Sektörel ve/veya dönemsel önemli farklılar incelenerek nedenleri sistematik veya tesadüfi hatalar ve hatta suiistimaller açısından da değerlendirilmelidir.
Stokta kalma süresi ve alacakların toplam süresinin toplamı ile borç ödeme süresinin karşılaştırılması ayrıca satın alma ve satış politikalarına uyum denetiminin analitik olarak yapılmasına katkı sağlayacaktır.
Etkinlik oranları analizi, firmaların varlıklarını nakde çevirme güçlerini ölçümleyebilmeleri yanı sıra; satın alma ve satış politikalarına uyum kontrollerini analitik olarak yapabilmelerine de katkı sağlayacaktır. Bunun yanı sıra şirketin risk yönetimi üzerinde de direkt etkili olacaktır. Yöneticiler, risk yönetimini genellikle sadece satışların tahsilata dönmeme ihtimali olarak tek taraflı bir tanımlamayla yürütmektedirler. Risk sadece tahsilat yönüyle değil, stoklar, alacaklar ve borçlar yönüyle de ele alınmalıdır. Bu açıdan ticari faaliyet süresinin takibi şirketin risk yönetimi üzerinde direkt etkili olacaktır. Klasik tüccar tabiriyle “alacakla borç ödenmez” söylemi alacak ve borç risklerinin toplamının bütün olarak değerlendirilmesi gerektiğinin bir göstergesidir.
Sonuç olarak “karlar nerede, karlılığa rağmen neden borcum bitmiyor!” sorusunu soran patronlar için cevap bulmanın kısa yoludur, etkinlik oranları ile analiz.
Kurucu Ortak
