Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinde yapılan değişiklikle, yapılmakta olan yatırımlara ilişkin enflasyon düzeltmesi farklarının, dönem kazancıyla ilişkilendirilmeyerek vergisel etkisinin ertelenmesi sağlanıyor.
Bu yazımda, yapılmakta olan yatırımların enflasyon düzeltmesi uygulamasındaki söz konusu fonda tutulan hesabın değerlenmesi sonucu değer artışlarının hangi hesaplarda izleneceğine ilişkin değerlendirmelere yer verdim.
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesinin (A) fıkrasına 10 numaralı bent hükmü:
“Bu Kanun kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaz.
Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınır.
Bu bent uyarınca özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmaz.
Yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, bu bent uyarınca dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınır.”
Söz konusu değişiklik ile;
- Yapılmakta olan yatırımlardan kaynaklanan enflasyon düzeltme farkları yatırım tamamlanana kadar özel fon hesabında takip edilecek, söz konusu düzeltme farkları ilgili olduğu dönem kazançları ile ilişkilendirilmeyecek olup, bu farklar için gelir kaydı oluşturulmayacaktır.
- İzleyen yıla devreden 549 hesapta izlenen özel fon bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılacaktır.
- Yeniden değerleme uygulaması aktifleştirme tarihinden değil, harcamaların fona alındığı tarihten itibaren başlayacaktır.
- Yatırımın aktifleştirilmesinden sonra da özel fon hesabına alınan söz konusu düzeltme farkları, yatırımın tamamlanarak aktifleştirildiği yıl ile bunu takip eden 4 hesap döneminde eşit taksitler halinde ilgili dönem kazancına ilave edilecek ve bu dönemlerin kazancının tespitinde dikkate alınacaktır.
Burada 258- Yapılmakta olan yatırımlar hesabına dahil edilen enflasyon düzeltmesi farkları izleyen dönemlerde de enflasyon düzeltmesine tabi tutularak özel fon hesabına kaydedilmekte olup bu sayede hem fiilen katlanılan yatırım maliyetleri hem de bunlara ilişkin enflasyon farkları düzeltmeye konu ediliyor.
Bu düzenleme uyarınca özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılacak, bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmayacaktır.
Söz konusu düzenleme uyarınca; 2024 hesap döneminde özel fon hesabına alınan tutar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Özel fon hesabında izlenen tutarların, yeniden değerleme oranında artırılacaktır.
Ancak özel fon hesabındaki tutarların, izleyen yıl yeniden değerleme oranında artırılacak olup, yeniden değerleme farklarının ne şekilde muhasebeleştirileceği veya hangi hesaplarda izleneceğine ilişkin bir açıklama yapılmamıştır.
Özel fon hesabına kaydedilen tutarın izleyen yıllar da yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunan fark tutarları, 689 (KKEG) hesabı, 296 geçici hesap ya da, yeniden değerlemenin defter kayıtlarına işlenmeyip nazım hesaplarda takip edilmesi ve bu farklar gelirleştirilirken yeniden değerleme fark tutarının beyannamede kazanca eklenebilir.
Söz konusu yeniden değerleme sonucu artırılan fark hesabını, KKEG hesabına alırsak bu gelecek yılki ED’leri etkileyecektir çünkü, KKEG dönem kazancını azaltacak veya dönem zararını artıracaktır. Bunlar da izleyen yıl (örneğin 2025) te enflasyon düzeltmesini etkileyecektir.
Bu sebeple bizim önereceğimiz uygulama, özel fon hesabında yer alan tutara ait yeniden değerleme farklarının, bilançonun aktifinde yer alan 296- geçici hesapta izlenmesi suretiyle kayıtlara alınabilir.
Ancak yeniden değerleme farklarının ne şekilde kayıtlara alınacağı ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığınca konuyu açıklayıcı bir ikincil düzenleme yapmasında fayda görüyoruz.
