1. Giriş
Enflasyonist dönemlerde mali tablolar, ekonomik gerçekleri tam anlamıyla yansıtamayabilir. Bu nedenle Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi kapsamında enflasyon düzeltmesi uygulaması 2023 yılından itibaren tekrar yürürlüğe girmiştir. Bu düzenleme, özellikle maddi duran varlıkların satışında ortaya çıkan zararların vergisel açıdan nasıl değerlendirileceği konusunda kritik sonuçlar doğurmaktadır.
Mükelleflerin aklındaki temel soru şudur:
‘Maddi duran varlıkların satışında doğan zararlar ticari zarar olarak mı dikkate alınır, yoksa Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) kapsamına mı girer?’
Bu sorunun cevabı, varlığın amortismana tabi olup olmamasına ve 2023–2024 enflasyon düzeltmesi farklarının niteliğine bağlıdır.
2. Amortismana Tabi Maddi Duran Varlıklar
Makine, bina, taşıt gibi amortismana tabi iktisadi kıymetlerde enflasyon düzeltmesi farkları, maliyet bedeli ve birikmiş amortismanın doğal bir parçası kabul edilmektedir. Dolayısıyla satış sırasında bu kıymetlerin zararları, ticari zarar niteliğini korur. Bu zararların KKEG olarak kabul edilmesi söz konusu değildir.
Bu durum, mükellefler için son derece önemlidir. Çünkü satış zararlarını yanlışlıkla KKEG’ye yansıtmak, gereksiz yere vergi matrahının artmasına yol açar.
Örnek – ATİK Satışı (Makine)
| Düzeltilmiş maliyet | 10.000.000 TL |
| Düzeltilmiş birikmiş amortisman | (6.000.000) TL |
| Düzeltilmiş net defter değeri | 4.000.000 TL |
| Satış bedeli (2024) | 3.200.000 TL |
| Toplam Zarar | 800.000 TL |
| Vergisel Durum | Tamamı indirilebilir zarar (KKEG değil) |
3. Amortismana Tabi Olmayan Maddi Duran Varlıklar
Arsa, arazi veya iştirak hissesi gibi amortismana tabi olmayan kıymetlerde ise durum farklıdır. 555 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde belirtildiği üzere, 2023 yılı enflasyon düzeltmesi farkları vergisel açıdan ‘nötr’ kabul edilmiştir. Bu nedenle, 2024 yılında gerçekleşen satışlarda zararın 2023 enflasyon farkına isabet eden kısmı KKEG olarak ayrıştırılmalıdır. Ancak 2024 ve sonrasındaki düzeltmeler vergisel etki doğurduğu için, bu farklara isabet eden zararlar indirilebilir ticari zarar olarak dikkate alınır.
Örnek Senaryolar – Amortismana Tabi Olmayan Kıymetler
🔹 Senaryo 1 – Arsa Satışı (Zarar Durumu)
| Düzeltme öncesi değer (2023) | 2.500.000 TL |
| Düzeltme sonrası değer (2023) | 3.600.000 TL |
| Satış bedeli (2024) | 3.400.000 TL |
| Toplam zarar | (200.000 TL) |
| 2023 ED farkı | 1.100.000 TL |
| Vergisel Durum | 200.000 TL zarar, 2023 farkına isabet ettiği için KKEG |
🔹 Senaryo 2 – Arazi Satışı (Tam Zararın KKEG’ye Denk Gelmesi)
| Düzeltme öncesi değer (2023) | 5.000.000 TL |
| Düzeltme sonrası değer (2023) | 7.000.000 TL |
| Satış bedeli (2024) | 6.300.000 TL |
| Toplam zarar | (700.000 TL) |
| 2023 ED farkı | 2.000.000 TL |
| Vergisel Durum | 700.000 TL zararın tamamı KKEG sayılır |
🔹 Senaryo 3 – Arsa Satışı (Kâr Durumu)
| Düzeltme öncesi değer (2023) | 1.200.000 TL |
| Düzeltme sonrası değer (2023) | 1.800.000 TL |
| Satış bedeli (2024) | 2.000.000 TL |
| Toplam kâr | +200.000 TL |
| 2023 ED farkı | 600.000 TL |
| Vergisel Durum | Kâr çıktığı için KKEG söz konusu değil |
🔹 Senaryo 4 – Arsa Satışı (Hem KKEG Hem İndirilebilir Zarar)
| Düzeltme öncesi değer (2023) | 3.000.000 TL |
| Düzeltme sonrası değer (2023) | 4.500.000 TL |
| Satış bedeli (2024) | 2.700.000 TL |
| Toplam zarar | (1.800.000 TL) |
| 2023 ED farkı | 1.500.000 TL |
| Vergisel Durum | 1.500.000 TL’si KKEG, kalan 300.000 TL indirilebilir Zarar |
4. 2024 ve Sonrası: Vergisel Etkisi Olan Enflasyon Düzeltmesi
2023 yılı için enflasyon düzeltmesi vergisel açıdan nötrdür. 2024 ve sonrasındaki düzeltmeler ise doğrudan vergiye etki eder. Dolayısıyla, sadece 2023 yılı farkına isabet eden zararlar KKEG olarak dikkate alınır. Buna karşılık, 2024 ve sonraki farklara isabet eden zararlar indirilebilir ticari zarar niteliğindedir.
5. Sonuç
- Amortismana tabi duran varlıkların satış zararları, enflasyon düzeltmesi farkları nedeniyle KKEG değildir; ticari zarar olarak indirilebilir.
- Amortismana tabi olmayan kıymetlerde, 2023 enflasyon düzeltmesine isabet eden zararlar KKEG sayılır.
- Karma senaryolarda zararın bir kısmı KKEG, kalan kısmı indirilebilir zarar olarak kabul edilir.
- 2024 ve sonraki yıllara ait enflasyon düzeltmeleri vergisel sonuç doğurduğundan, bu farklara isabet eden zararlar indirilebilir niteliktedir.
Sonuç olarak, mükelleflerin bu ayrımı doğru yapmaları, hem vergisel güvenlik hem de mali avantaj açısından hayati önemdedir.
Kaynakça
• 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
• VUK Mükerrer 298. madde
• Gelir İdaresi Başkanlığı Enflasyon Düzeltmesi Rehberi (2023–2024)
Vergi Hizmetleri Müdürü
